Šta trebamo učiti kada klanjamo iza imama?

Učenje za imamom

a) Na namazima na kojima se uči u sebi, muktediji je obaveza da uči, zbog općenitih Vjerovjesnikovih, sallallahu alejhi ve sellem, riječi: “Nema namaza onome ko ne prouči Ummul-Kur'an. “354

b) Na namazima na kojima se uči glasno, muktedija će učiti Fatihu u sebi, zbog općenitosti prethodnog hadisa, i ovo je bolje i sigurnije, a ukoliko bi se zadovoljio učenjem imama, to bi bilo ispravno, zbog riječi Uzvišenog Allaha:

“A kada se Kur'an uči, vi slušajte i šutite da bi vam se milost ukazala!”355, i zbog Vjerovjesnikovih, sallallahu alejhi ve sellem, riječi: “Ko bude klanjao za imamom, pa imamovo učenje je i njegovo učenje. “356 Ovo mišljenje zastupa veliki broj učenjaka.

Izgovara tekbir prilikom svakog spuštanja i podizanja, svakog ustajanja i sjedanja, izuzev podizanja sa ruku'a, jer će tada izgovoriti: “Semi'allahu limen hamideh / Allah čuje onoga koji Ga hvali.” Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, tako je postupao.

Način obavljanja ruku'a: Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, kada bi otišao na ruku'u, poravnao bi leđa, glavu ne bi ni spuštao ni dizao prema gore, raširio bi prste i šakama obuhvatio koljena.

Zikrovi koji se uče na ruku'u:

a) Nakon što je objavljeno “Slavi ime svoga Gospodara Velikog “357, Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao je: “Ove riječi učite na vašem ruku'u. “358 A Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, govorio bi: “Subhane Rabijel-Azim / Neka si slavljen, Gospodaru moj Veliki. “359 Također, prenosi se od njega, sallallahu alejhi ve sellem, da bi učio i: “Subhane Rabijel-Azim ve bi hamdihi / Neka si slavljen, Gospodaru moj Veliki, i hvaljen. “360

 b) Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, kada bi otišao na ruku'u, učio bi: “Allahumme leke reka'tu, ve bike amentu, ve leke eslemtu, Ente Rabbii, haše'a leke sem'i ve besari ve muhhi, ve'azmi ve'asabi ve ma istekalle bihi kademi lillahi Rabbil-‘alemin! /'Allahu moj, Tebi ruku’ (pregibanje) činim, u Tebe vjerujem i radi Tebe sam islam prihvatio, Ti si moj Gospodar, Tebi skrušenost iskazuje moj sluh i vid moj, i moje misli, kosti moje i nervi moji, i ono što nose moje noge, samo Allahu Gospodaru svih svjetova. “361

c) I govorio bi na svome ruku'u: “Subbuhun, Kuddusun, Rabbul-mela'iketi verRuhi / ‘Slavljeni, Sveti, Gospodar Meleka i Ruha. “362

d) Također, Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, učio bi na ruku'u: “Subhane zil-Džeberuti, vel-Melekuti, vel-Kibrija'i vel-Azameti / Neka si slavljen, Ti koji posjeduješ silu, vlast, veličinu i uzvišenost. “363

e) Često bi učio na ruku'u: “Subhanekellahumme, Rabbena, ve bi hamdike Allahumme-gfir li / Neka si slavljen, Gospodaru naš, i radi Tvoje hvaljenosti, Allahu moj, oprosti mi. “364

Kada se podiže sa ruku'a i uspravlja, klanjaču se preporučuje – svejedno bio imam, muktedija ili samostalni klanjač – da prilikom vraćanja sa ruku'a kaže: “Semi'allahu limen hamideh / Allah čuje onoga koji Ga hvali”. Kada se uspravi, reći će: “Rabbena ve lekel-hamdu / Gospodaru naš, samo Tebi pripada hvala. “365

Također, bilježi se da je učio i sljedeće dove:

“Allahumme Rabbena ve lekel-hamdu / Allahu naš, Gospodaru naš, samo Tebi pripada hvala”366 ;

“Rabbena ve lekel-hamdu hamden kesiren, tajjiben, mubareken fihi / Gospodaru naš, Tebi pripada hvala beskonačna, lijepa hvala u kojoj je (za nas) svaki blagoslov”367;

“Allahumme, Rabbena lekel-hamdu mil'e-s-semavati ve mil'e-l-erdi vema bejnehuma ve mil'e ma ši'te min šej'in ba'du. Allahumme tahhirni bil-ma'i vesseldži vel-bered vel-maul-barid. Allahumme tahhirni minez-zunubi ve nekkini minha kema junekkas-sevbul-ebjedu mined-denes / Allahu naš, Gospodaru naš, samo Tebi pripada hvala koja ispunjava nebesa i Zemlju, i koja ispunjava ono što je između njih, i ono što ispunjava što Ti hoćeš osim njih. Allahu moj, očisti me snijegom, gradom i hladnom vodom! Allahu moj, očisti me od grijeha kao što se bijela odjeća čisti od prljavštine . “368

A nakon riječi: ” … ve mil'e ma ši'te min šej'in ba'du”, bilježi se da je izgovarao: “Ehles-senai vel-medždi ehakku ma kalel-abdu ve kulluna leke abdun. Allahumme la mani'a lima ea'tajte ve la mu'tije lima mena'te ve la jenfe'u zel-džeddi minkel-džeddu / Ti zaslužuješ svu hvalu i slavu. Najpreče što neki rob kaže, a svi smo mi Tvoji robovi, jeste: ‘Allahu moj, ono što Ti daješ niko ne može uskratiti, niti iko može dati ono što Ti uskratiš, a niti ikome koristi njegova snaga pored Tvoje snage. ‘”369

Kako se odlazi na sedždu: Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, kada bi odlazio na sedždu, spuštao bi koljena prije ruku, a kada bi se dizao, ruke bi podizao prije koljena370, a bilježi se i da bi spuštao svoje ruke prije koljena.371 Međutim, prvi način je ispravniji.372

Način obavljanja sedžde: Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, kada bi učinio sedždu, spustio bi čelo između šaka, skupljajući svoje prste, a čelo bi priljubio uz tlo, odvojio ruke od bokova, a šake bi stavio u visini ramena. Kada bi činio na ruku'u, razmaknuo bi prste ruku, a kada bi otišao na sedždu skupio bi ih jedan uz drugoga. Svoje šake nije ni ispružao ni skupljao u pesnicu, a nožne prste usmjerio bi u pravcu Kible.

Vrijeme ostanka na sedždi i zikrovi na njoj: Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, na sedždi bi učio: “Subhane Rabbijel-E'ala / Slavljen nekaje Gospodar moj, Uzvišeni. “373 Dovoljno je proučiti tri tesbiha, dok se smatra potpunim proučiti deset puta. Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, govorio bi: “Najbliže što čovjek može biti svome Gospodaru jeste kada je na sedždi, pa stoga mnogo na sedždi učite dovu. “374 Rekao je: “Što se tiče sedžde, na njoj mnogo učite dovu, jer je moguće da vam se Uzvišeni odazove. “375

Kada bi otišao na sedždu učio bi: “Allahumme leke sedžedtu ve bike amentu, ve leke eslemtu. Sedžede vedžhije li-l-lezi halekahu ve savverehu ve šekka sem'ahu ve besarehu. Tebare-kallahu ahsenu-l-halikine / Allahu moj, Tebi sedždu činim i u Tebe vjerujem; Tebi sam se potpuno predao. Lice moje na sedždu pada Onome koji ga stvori i uobliči, i koji je na njemu osjetila za sluh i vid otvorio: Blagodaran je Allah, najljepši Stvaratelj. “376

Također bi učio: “Rabbi e'ati nefsi takvaha ve zekkiha Ente hajru men zekkaha, Ente velijjuha ve mevlaha 1 Gospodaru, podari mojoj duši bogobojaznost, očisti je, jer Ti si onaj koji je najbolje čisti, Ti si njen zastupnik i Gospodar. ”377

I također bi učio: “Allahumme-gfir li zenbi kullehu, dikkahu ve džillehu, ve evvelehu ve ohirehu ve'alanijjetehu ve sirrehu / Allahu moj oprosti mi svaki moj grijeh; mali i veliki, prošli i budući, javni i tajni. “378

Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, učinio je sedždu i rekao: “Allahumme inni e'uzu bi ridake min sehatike, ve bimu'a-fatike min ukubetike, ve e'uzu bike minke, la uhsi senaen ‘alej-ke. Ente kema esnejte ‘ala nefsike / Allahu moj, sklanjam se pod zadovoljstvo Tvoje pred srdžbom Tvojom, pod oproštaj Tvoj pred kaznom Tvojom, od Tebe tražim zaštitu pred Tobom. Nisam u stanju ispoljiti Tebi zahvalu. Ti si onakav kako si o Sebi (pohvalno) rekao. “379

Bilježi se od Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, da je na sedždi još učio: “Allahumma-gfir li hatieti ve džehli, ve israfi fi emri, ve ma Ente e'alemu bihi minni! Allahuma-gfir li džiddi ve hezli, ve hatieti ve ‘amdi, ve kullu zalike ‘indi. Allahumma-gfir li ma kaddemtu ve ma ehhartu, ve ma esrertu ve ma e'alentu. Ente ilahi, la ilahe illa Ente / Allahu moj, oprosti mi moju pogrešku i moje nepromišljene postupke, moje pretjerivanje i grijehe koje sam počinio, a Ti ih poznaješ bolje od mene. Allahu moj, oprosti mi grijehe koje svjesno učinim kao i one što ih u šali učinim, iz pogreške ili namjerno, a sve je to od mene. Allahu moj, oprosti mi moje ranije grijehe i kasnije, one što počinih potajno i na javi. Ti si moj Bog. Nema boga mimo Tebe koji zaslužuje da bude obožavan!”380

Sjedenje između dvije sedžde: Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, kada bi sjeo između dvije sedžde, ispružio bi lijevu nogu, a desnu uspravio. U skladu sa njegovim, sallallahu alejhi ve sellem, sunnetom jeste i da se desno stopalo uspravi i prsti desne noge usmjere prema Kibli, a da se na lijevo stopalo sjedne, i u ovom položaju sjedio bi sve dok se svaka kost ne bi vratila na svoje mjesto.

U sunnetu se bilježi da bi ispružio svoja stopala i sjedio na svojim petama, i ovo je dozvoljeno sjedenje na petama, a što se tiče sjedanja stražnjicom na tlo, uz uspravljanje stopala, to je zabranjeno jer je Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, zabranio da se sjedi kako sjedi pas. Od sunneta je da se desna ruka stavi na desnu natkoljenicu. Pri ovom sjedenju između dvije sedžde stavlja se i lijeva ruka na lijevu natkoljenicu tako da prsti ne budu previše opušteni. Prsti ruku okrenuti su prema Kibli i njihovi vrhovi dosežu do koljena. Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, učio bi između dvije sedžde: “Rabbi-gfir li, Rabbi-gfir li / Gospodaru moj, oprosti mi, Gospodaru moj, oprosti mi! “381, a također je učio i: “Allahumme-gfir li, ve-rhamni ve'afini, vehdini, verzukni, vedžburni / Allahu moj, oprosti mi i smiluj se, sačuvaj me, uputi me i opskrbu mi daj, učini me zadovoljnim!”382

Sjedenje radi odmora: Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, prije nego što bi ustao na drugi ili četvrti rekat, malo bi prisjeo na poleđinu svojih peta.

Način sjedenja na tešehhudu: Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, kada bi sjeo na tešehhud, stavio bi lijevu ruku na lijevo koljeno, a desnu ruku na desno koljeno, i napravio bi “53”383, tj. skupio bi prste desne ruke, palac stavio na zglob srednjeg prsta ispod kažiprsta, a kažiprstom bi pokazivao u pravcu Kible, dok bi ostale prste skupio. U predanju se spominje: “Napravio bi halku sa palcem i srednjim prstom, kažiprstom bi pokazivao u pravcu Kible, a zatim bi podigao svoj prst i pomjerao ga, dovio bi njime. “384 Moguće je da se pod pomjeranjem misli na pokazivanje u pravcu Kible jer se prenosi od Vjerovjesnika, sallallahu alejhi ve sellem, da je pokazivao svojim kažiprstom u toku dove ne pomjerajući ga. Bilježi se da je pokazivao svojim kažiprstom i pogled mu ne bi prelazio njegov kažiprst, a također se bilježi da bi i malo povio svoj kažiprst dok bi dovio. Kada je vidio Sa'da da dovi sa dva prsta, rekao mu je: “Sa'de, jednim, jednim. “385 Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, kada bi sjeo nakon dva rekata, sjeo bi na lijevu nogu, a desnu bi uspravio, a kada bi sjeo nakon zadnjeg rekata, izbacio bi lijevu nogu, a uspravio desnu.386

Prvi tešehhud: Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, kada bi sjeo nakon prva dva rekata, kratko bi sjedio i učio: “Ettehijjatu lillahi ves-salevatu vettajjibatu, esselamu alejke ejjuhe-n-nebijju ve rahmetullahi ve berekatuhu, esselamu alejna ve ala ibadillahi-s-salihin. Ešhedu en la ilahe illallahu ve ešhedu enne Muhammeden abduhu ve Rasuluhu / Najljepši pozdravi pripadaju samo Allahu, blagoslovi i dobrote; selam tebi, Vjerovjesniče, i Allahova milost i Njegova blagodat; mir nama i dobrim Allahovim robovima. Svjedočim da nema boga koji zaslužuje da bude obožavan osim Allaha i svjedočim da je Muhammed Njegov rob i Njegov poslanik. “387 Ne prenosi se od Poslanika da je donosio salavat na sebe i svoju porodicu i da se utjecao od kaburskog azaba i drugog na prvom sjedenju. Po pitanju toga prenose se općeniti hadisi za koje su pojedini učenjaci rekli da se odnose i na prvo sjedenje, ali je ispravno da se odnose samo na zadnje sjedenje.

Klanjač će donijeti salavat na Vjerovjesnika, sallallahu alejhi ve sellem, na zadnjem sjedenju na sljedeći način:

a) “Allahumme salli'ala Muhammedin ve'ala ali Muhommedin, kema sallejte ‘ala Ibrahime ve'ala ali Ibrahime, inneke hamidun medžid. Allahumme barik'ala Muhammedin ve'ala ali Muhammedin kema barekte ‘ala Ibrahime ve'ala ali Ibrahime fil-‘alemine, inneke hamidun medžid / Allahu moj, smiluj se Muhammedu, sallallahu alejhi ve sellem, i njegovom potomstvu, kao što si se smilovao Ibrahimu, alejhis-selam, i njegovom potomstvu. Zaista si Ti Hvaljeni i Vječni. Allahu moj, blagoslovi Muhammeda, sallallahu alejhi ve sellem, i njegovo potomstvo kao što si blagoslovio Ibrahima, alejhis-selam, i njegovo potomstvo u svim svjetovima. Doista si Ti Hvaljen i Vječan. “388

b) “Allahumme salli'ala Muhammedin ve'ala ali Muhammedin, kema sallejte ala Ibrahime ve'ala ali Ibrahime, inneke hamidun medžid. Allahumme barik'ala Muhammedin ve'ala ali Muhammedin kema barekte'ala Ibrahime ve'ala ali Ibrahime inneke hamidun medžid / Allahu moj, smiluj se Muhammedu, sallalahu alejhi ve sellem, i njegovom potomstvu kao što si se smilovao Ibrahimu, alejhis-selam, i njegovom potomstvu. Zaista si Ti Hvaljeni i Vječni. Allahu moj, blagoslovi Muhammeda, sallalahu alejhi ve sellem, i njegovo potomstvo kao što si blagoslovio Ibrahima, alejhis-selam, i njegovo potomstvo. Doista si Ti Hvaljen i Vječan. “389

Dova nakon zadnjeg sjedenja a prije predaje selama: Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao je: “Kada neko od vas završi sa zadnjim tešehhudom, neka zatraži utočište kod Allaha od četvero, govoreći: Allahumme inni e'uzu bike min azabi džehenneme, ve min azabil-kabr, ve min fitnetil-mahja vel-memati, ve min šerri fitnetil-mesihi-d-dedždžal / Allahu moj, utječem se Tebi od kazne Džehennema, kazne u grobu, iskušenja života i smrti i iskušenja Mesiha Dedždžala.”390

U drugom predanju stoji: “Allahumme inni e'uzu bike minel-me'semi vel-magremi! / Allahu, utječem Ti se od grijeha i zla (nesreće). “391

I rekao je: “Allahumma-gfir li ma kaddemtu ve ma ehhartu, ve ma esrertu ve ma e'alentu, ve ma esreftu ve ma Ente e'alemu bihi minni. Entel-mukaddimu ve Ente-l-muehhiru, la ilahe illa Ente! / Allahu, oprosti mi moje ranije grijehe i kasnije, one što počinih potajno i na javi, one u kojima nisam namjere imao kao i one o kojima Ti znaš bolje od mene. Ti si Prvi i Posljednji. Nema boga mimo Tebe koji zaslužuje da bude obožavan!”397

I rekao je: “Allahumme inni zalemtu nefsi zulmen kesiren ve la jagfiru-z-zunube illa Ente, fa-gfir li magfireten min ‘indike, ve-rhamni inneke Entel-gafurur-rahim! / Allahu, doista sam sebi počinio nasilje mnogo, a grijehe ne oprašta niko drugi osim Tebe. Zato, oprost mi Svoj pokloni i smiluj mi se! Doista, jedino si Ti Oprostitelj Milostivi. “393

Klanjaču je ostavljena mogućnost da odabere koju god hoće od spomenutih dova, zbog Vjerovjesnikovih, sallallahu alejhi ve sellem, riječi: “Zatim neko odabere dovu koja mu se sviđa i neka dovi njome. “394

Zatim će predati selam na desnu i lijevu stranu, jer je Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, predavao selam tako da bi se vidjela bjelina njegovog obraza i govorio bi: “Es-selamu alejkum ve rahmetullah”395 i na desnu i na lijevu stranu, a spominje se i dodatak ” … ve berekatuhu “396.

---

354 Prethodio je izvod had isa.

355 Prijevod značenja EI-E'araf, 204.

356 Daif: Ahmed (14233), Ibn Madže (850). Pogledati: lrva'ul-galil (SOO) i Sifetus-salati od Albanija, str. 81. Šejh Alba ni, rahmetullahi alejhi, had is je ocijenio dobrim.

357 Prijevod značenja EI-Vaki'a, 74.

358 Hasen: Ahmed (16961}, Ebu Davud (869}, Ibn Madže (887), Darimi (1305). Pogledati: Miškat (879).

359 Sahih: Muslim (772), Ahmed (22729, 22750}, Ebu Davud (871) i drugi.

360 Daif: Ebu Davud (869).

361 Sahih: Muslim (771), Ahmed (963), Ebu Davud (760) i drugi.

362 Sahih: Muslim (487), Ahmed (23543, 24109), Ebu Davud (872) i drugi.

363 Sahih: Ahmed (23460}, Ebu Davud (873), Nesai (1049, 1132). Pogledati: Miškat (882).

364 Sahih: BuharUa (794, 817, 4293), Muslim (484), Ahmed (23643, 23703) i drugi.

365 Sahih: Buharija (4070, 4559}, Ahmed (6313).

366 Sahih: Buharija (795), Ahmed (9527).

367 Sahih: Buharija (799), Ahmed (18517), Ebu Davud (770) i drugi.

368 Sahih: Muslim (476), Ahmed (18639).

369 Sahih: Muslim (477), Ahmed (11418), Ebu Davud (847), Nesai (1068) i drugi.

370 Daif: Ebu Davud (838), Tirmizi (268), Nesai (1089, 1154), Ibn Madže (882). Pogledati: lrva'u/galil (357)

371 Daif: Ahmed (8732), Ebu Davud (840), Nesai (1091), Darimi (1321). Pogledati: Miškat (899). U prenošenju ovog hadisa izdvaja se Muhammed b. Abdillah b. Hasen. Hadis su osporili Buharija, Tirmizi, Darekutni i drugi, rahmetullahi alejhim.

372 Allah najbolje zna, u ovom pitanju ima širine, pošto dokazi i za jedno i za drugo mišljenje nisu jaki, pa se mogu praktikovati oba mišljenja bez ikakve smetnje.

373 Sahih: Muslim (772), Ahmed (22729, 22750), Ebu Davud (871) i drugi.

374 Sahih: Muslim (482), Ahmed (9165), Ebu Davud (875), Nesai (1137).

375 Sahih: Muslim (479), Ahmed (1903), Ebu Davud (876) i drugi.

376 Sahih: Muslim (771), Ahmed (731, 805), Ebu Davud (760) i drugi.

377 Daif: Ahmed (25229). Pogledati: Medžme'uz-zevaid (2/127; 10/110). 378 Sahih: Muslim (483), Ebu Davud (878).

379 Sahih: Muslim (486), Ahmed (23791), Ebu Davud (879), Tirmizi (3493), i drugi.

380 Sahih: Buharija (6398, 6399), Muslim (2719), Ahmed (19239) i nisam ga pronašao kod spomenutih autora kao ni kod drugih da je posebno ograničen na sedždu.

381 Sahih: Ahmed (22866), Ebu Davud (874), Nesai (1069, 1145). Pogledati: Miškat (1200).

382 Daif: Ebu Davud (850), Tirmizi (284), Ibn Madže (898). U prenošenju ovog hadisa izdvaja se Kami! Ebui-‘Aia koji je bio saduk i griješio. Stoga su se islamski učenjaci i razišli oko vjerodostojnosti ovoga hadisa.

383 Sahih: Muslim (580), Ahmed (6118).

384 Sahih: Ebu Davud (957), Nesai (889, 1265, 1268), Ibn Madže (912).

385 Hasen sahih: Ahmed (9152, 10361), Tirmizi (3557), Nesai (1272) od Ebu Hurejre, radijallahu anhu. Bilježe Ebu Davud (1499), Nesai (1272) od Sa'da, radijallahu anhu.

386 Pogledati način obavljanja namaza u podužem hadisu kod Ebu Davuda (730, 963).

387 Sahih: Buharija (831, 835, 1202), Muslim (402), Ahmed (3552, 3615) i drugi.

388 Sahih: Muslim (405), Ahmed (16619, 21837), Tirmizi (3220}, Nesai (1285) i drugi.

389 Sahih: Buharija (3370, 4797, 6357), Muslim (406), Ahmed (17638, 17661) i drugi.

390 Sahih: Muslim (588}, Ahmed (7196, 9824), Ebu Davud (983) i drugi.

391 Sahih: Buharija (833, 2397), Muslim (589) i drugi.

392 Sahih: Muslim (771), Ahmed (805), Ebu Davud (760), Tirmizi (3421).

393 Sahih: Buharija (834, 6326, 7388), Muslim (2705), Ahmed (8,29), Tirmizi (3531) i drugi.

394 Sahih: Buharija (835), Muslim (402), Ahmed (3615, 3909, 4090) i drugi.

395 Sahih: Ahmed (3691, 3869), Ebu Davud (996), Tirmizi (295) i drugi.

396 Šaz: Ebu Davud (997).

———–
Iz knjige “RAZUMIJEVANJE FIKHSKIH DOKAZA”
Autor: dr. ‘Aid el-Karni