PROPIS MESA, MLIJEKA I JAJA ŽIVOTINJA KOJE JEDU NEDŽASET

Alejkumusselam ve rahmetullahi ve berekatuhu.

Hvala Allahu i neka je salat i selam na posljednjeg vjerovjesnika, a zatim:

Ovo pitanje se vraća na poznatu mes'elu jedenja mesa i jaja, pijenja mlijeka i jahanja životinja (deva, krava, ovaca, koza i kokoši) koje jedu nečistoću, poput ljudskog izmeta ili baljege (kod onih učenjaka kod kojih je baljega nečistoća) i slično.

Hadisi o jedenju mesa i pijenju mlijeka džellale

Osnovni šerijatski tekst po ovom pitanju je hadis koji se prenosi u nekoliko rivajeta:

Od Abdullah ibn Omera, radijallahu anhuma, se prenosi „da je Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, zabranio jedenje mesa džellale (životinje koja se hrani nečistoćom) i (pijenje) njenog mlijeka sve dok se ne zatvori (da joj se meso pročisti)“.
Bilježe ga Ebu Davud, Tirmizi i Ibn Madže.

Kod Ebu Davuda je dodatak: „Da se jaše na njima i pije njihovo miljeko“.

U rivajetu od Abdullah ibn Amra ibn El-‘Asa, radijallahu anhuma, se prenosi isti tekst hadisa sa dodatkom: „Sve dok se ne hrani 40 noći“.
Bilježe ga Darekutni, Bejheki i Hakim.

U rivajetu od Amra ibn Šuajba od njegovog djeda, radijallahu anhuma, je došlo: „Zabranio je meso domaćih magaraca, (meso) dželale (životinje koja se hrani nečistoćom) i njenog jahanja“.

A u rivajetu od Abdullah ibn Abbasa, radijallahu anhuma, je došlo: „Zabranio je jedenje životinje koja se ubije svezana gađajući kao cilj, jedenje džellale (životinje koja se hrani nečistoćom) i pijenja njenog mlijeka“, a rivajetu: „I pijenja iz mješine“.
Bilježe ga Ebu Davud, Tirmizi, Nesai, Ibn Madže, Ahmed, Ibn Hibban, Hakim i Bjeheki. A Ibn Dekik El-Id je ovaj rivajet ocijenio vjerodostojnim.

U rivajetu od Ebu Hurejre, radijallahu anhu, je došlo: „Zabranio je pijenje iz mješine, (meso) životinje koja se ubije svezana gađajući kao cilj i (meso) džellale, a to je ona koja jede ljudski izmet“.
Bilježe ga Hakim i Bjeheki, a Ibn Hadžer kaže da mu je sened jak.

Uglavnom, hadis Ibn Omera i Ibn Abbasa, radijallahu anhum, mnogi učenjaci su ocijenili vjerodostojnim, poput Hakima, Ibn Hadžera, Albanija, Šujaba Arnauta idrugih. A po ovom hadisu rade tri mezheba, o čemu će biti govora.

Propis jedenja mesa i pijenja mlijeka džellale

Učenjaci se razilaze po ovom pitanje na tri mišljenja:

Prvo mišljenje: da je mekruh (pokuđeno) jesti meso, piti mlijeko i jesti jaja od životinje džellale, tj. koja se hrani (ili jede) nečistoćom (ljudskim izmetom ili drugim nečistoćama).

Ovo je stav džumhura (većine) učenjaka, tj. ovo je zvanični stav tri mezheba: hanefijskog, šafijskog i hanbelijskog.

Kod šafija je pokuđeno samo ako se kod životinje koja jede nečistoću promijeni miris tijela ili osjeti smrad, a u protivnom nije pokuđeno pa makar jela samo nedžaset.

Dok je kod hanabila pokuđeno kada većina hrane koju jede bude nečistoća, svejedno promijenila miris tijela i smrdila ili ne.

Dokazuju to sa gore spomenutim hadisom, s tim da zabranu koja je došla u hadisu svode na pokuđenost a ne da je to meso (mlijeko i jaja) haram.

Drugo mišljenje: da je jedenje mesa životinje džellale dozvoleno bez pokuđenosti pa makar se miris njenog meso promijenio zbog toga (jedenja nedžaseta).

Ovo je stav malikijskog mezheba i Hasan El-Basrija koji dozvoljava i meso i mlijeko tih životinja bez pokuđenosti.

Hasan El-Basri to argumentira time što životinja jedenjem nedžaseta ne postaje zbog toga nečista, jer onaj ko pije alkohol nije postao zbog tog pijenja nečistoće nečist, niti je kjafiru koji jede svinjetinu i druge nečistoće njegovo tijelo postalo nečisto. A da je time postao nečist ne bi ga očistilo primanje Islama i kupanje, takođe životinja koja jede nečistoću zatvaranjem ne bi postala čista.

Treće mišljenje: da je haram (zabranjeno) jesti meso i piti mlijeko životinje džellale, tj. koja se hrani (ili jede) nečistoćom (ljudskim izmetom ili drugim nečistoćama).

Ovo je mišljenje unutar šafijskog mezheba i rivajet od imama Ahmeda.

Oni to dokazuju istim prethodno spomenutim hadisom.

Kada prestaje pokuđenost ili zabrana?
Nema razilaženja među učenjacima da pokuđenost ili zabrana prestaje nakon što se ta životinja zatvori i hrani čistom hranom.

Zatim su se razišli oko vremenskog perioda zatvaranja tih životinja:

– kod hanefija: deva i krava se zatvara (i hrani čistom hranom) 7 dana, ovca 4 dana, a kokoš 3 dana.

– kod šafija: deva se zatvara 40 dana, krava 30 dana, ovca 7 dana, a kokoš 3 dana.

– kod hanabila u prvom rivajetu: sve životinje se zatvaraju 3 dana, a u drugom rivajetu: deva i krava se zatvara 40 dana, a ostale životinje 3 dana.

Jahanje životinje džellale (koja jede nedžaset)
Složni su hanefije, šafije i hanabile da je pokuđeno jahanje životinje (džellale) koja jede nedžaset na osnovu hadisa Ibn Omera, radijallahu anhuma. Kažu da je mudrost tog propisa u tome što ta životinja kada se oznoji tim znojom onečisti jahača.

Radžih (odabrano) mišljenje
Odabrano mišljenje po ovom pitanju je stav većine učenjaka, a Allah zna najbolje, tj. da je mekruh (pokuđeno) jesti meso, piti mlijeko i jesti jaja od životinje džellale, tj. koja se hrani (ili jede) nečistoćom (ljudskim izmetom ili drugim nečistoćama).

Jer zabrana koja je došla u hadisima njen razlog nije to što je meso džellale postalo nečisto, kao što je to na veoma slikovit način pojasnio Hasan El-Basri, nego zato što jedenje tog mesa, pijenje mlijeka i jedenja jaja nije zdravo za ljudski organizam, jer se se ta životinja hrani nedžasetom. Te je zbog toga stav pokuđenosti bliže ispravnom.

Konkretan odgovor na pitanje
Prethodno spomenuto pitanje pokuđenosti (ili haram) jedenja mesa (mlijeka ili jaja) životinja koje jedu nedžaset se ne odnosi na kokoši koje jedu crve, mušice i slično mimo nedžaseta, jer crvi i slični gmizavci i insekti nisu nedžaset.

Takođe, kokoši u vrijeme Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, su hodale i boravile van kokošinjca, što znači da su jele gliste, crve, mušice i slično, a nije nam došlo u šerijatskim tekstovima da je njihovo meso pokuđeno ili zabranjeno zbog toga ili da ga treba pročistiti zatvaranjem tih životinja i hranjenjem čistom hranom.

Mnoge druge životinje čije je meso halal pojedu crve, gliste, mušice i slično, a nije nam došla zabrana jedenja njihovog mesa zbog toga. Poput golubova, fazana, guski, patki i slično. Čak i krave, ovce i koze na slobodnoj ispaši sa travom i lišćem neminovno pojedu crve, mušice i raznorazne gmizavaca koji budu na travi ili listovima drveća. A nije nam zbog toga došala zabrana jednja njihovog mesa ili obaveza pročišćavanja.

Sa druge strane, zbog zdravstvenih razloga upitnije je meso zatvorenih kokoši koje se hrane samljevenim uginulim životinjama ili raznoraznim hemikalijima.
Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com