Alejkumusselam.

Vrste kupanja i gusula

Postoje dvije vrste kupanja:

Prva vrsta – kupanje radi rashlađivanja, otklanjanja nečistoće, znoja i slično pri čemu se ne nijeti šerijatsko kupanje, tj. gusul.

Druga vrsta – kupanje koje je šerijatsko uzimanje gusula, tj. pranja čitavog tijela vodom sa nijetom uzimanja gusula, odnosno kupanje poslije džunubluka, hajza i nifasa koji su vadžib. Takođe, u ovu vrstu kupanja ulazi gusul oko čije propisa učenjaci imaju podijeljeno mišljenje da li je vadžib ili mustehab, gusul mustehab i kupanje sa nijetom gusula.

Abdest nakon kupanja sa kojim se ne nijeti gusul

Nema razilaženja među učenjacima da kupanje radi rashlađivanja, otklanjanja nečistoće, znoja i slično pri čemu se ne nijeti šerijatsko kupanje, tj. gusul, da ko se tako okupa da takvo kupanje ne obuhvata abdest, nego je obaveza nakon njega uzeti abdest za ono što se inače uzima abdest.

Abdest nakon gusula koji je vadžib

Nema razilaženja među učenjacima da gusul dženabeta obuhvata i sadrži u sebi abdest.

Kaže Ibn Adbulberr da je na ovome idžamu učenjaka.

Takođe kaže Ebu Bekr Ibnul-Arebi: “Nema razilaženja među učenjacima da abdest ulazi pod gusul i da nijjet čišćenja od džunubluka je dovoljan da bi čovjek bio čist za ono za što treba i gusul i abdest”.

Od dokaza koji ukazuju da je uzimanje gusula radi džunubluka dovoljno i za abdest, te da abdest poslije gusula dženabeta nije sunet niti propisano uzimati, su:

Prvo – riječi Uzvišenog: „O vjernici, kada hoćete namaz klanjati, lica svoja i ruke svoje do iza lakata operite – a dio glava svojih potarite – i noge svoje do iza članaka. A ako ste džunubi, onda se okupajte“ (El-Maide, 6).

Džunubu za obavljanje namaza u ovom ajetu je naređeno da uzme gusul („onda se okupajte“) i nije mu naređeno da nakon gusula uzme abdest da bi klanjao namaz, što jasno ukazuje da se uzimanjem gusula ima i abdest. .

Drugo – duži hadis kojeg bilježi Buharija u svom Sahihu u kojem je došlo neki čovjek nije klanjao sa njima u džematu, a bili su na putovanju, pa na upit Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, zašto nije klanjao rekao je da je džunub. Onda mu je dao vode u posudi i rekao: „Uzmi ovo i okupaj se“. Znači, nije mu rekao da poslije gusula uzme abdest.

Treći – hadis od Ummu Selem kojeg bilježi Muslim u svom Sahihu u kojem je došlo da joj je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao poučavajući je kako da uzme gusul: „Dovoljno ti je da na svoju glavu prospeš tri zahvata (dvjema šakama) vode, a zatim da vodom pokvasiš ostale dijelove tijela, time ćeš postati čista“.

Četvrti – hadis od Aiše, radijallahu anha, u kojem ona kaže: “Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, bi uzimao gusul, klanjao dva rekata i sabah namaz i nisam ga vidjela da je abdestio poslije gusula”. Hadis bilježi Ebu Davud, Tirmizi i Ibn Madže, a šejh Albani ga ocjenjuje vjerodostojnim. A u rivajetu kod Tirmizija: “Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, ne bi uzimao abdest nakon gusula od dženabeta“. Ovaj hadis je jasan i nedvosmislen argument koji ukazuju da je sa uzimanjem gusula dženabeta uzet i abdest.

Ovaj propis abdesta uz gusul dženabeta većina učenjaka proširuje i na druge vrste gusula koje je vadžib uzeti, kao gusul hajza i nifasa. Dok manja skupina učenjaka ili skraćuje ovaj propis samo na gusul dženabeta ili uslovljava da se gusul uzme po sunetu, tj. da obuhvata u sebi abdest.

Ispravno je po ovom pitanju ono na čemu je većina učenjaka, a Allah zna najbolje, tj. da uzimanje gusula koji je vadžib (radi džunubluka, hajza i nifasa) obuhvata i sam abdest.

Za ispravnost abdesta poslije ovih vrsta gusula se uslovljava da se u toku gusula ne uradi nešto što inače kvari abdest, poput puštanja vjetra, mokrenja ili diranja šakom polnog organa sa strašću ili bez strasti (po učenjacima kod kojih ovo zadnje kvari abdest). Ako učini nešto što kvari abdest u toku gusula, gusul biva ispravan bez abdesta, tj. nakon gusula je obavezan uzeti abdest za namaz i slične ibadete.

Takođe, ovdje je svejedno da li se abdest uzeo onako kako je došlo u sunnetu da ga je uzimao Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, pri čemu bi na samom početku gusula uzeo abdest a zatim oprao čitavo tijelo, prvo desnu a zatim lijevu stranu tijela (što je prenešeno u vjerodostojnim hadisima), ili se gusul uzimao tako što bi se samo okupalo čitavo tijelo bez abdesta. Takođe, ispravno je da na valjanost abdesta ne utiče to da li je prilikom uzimanja gusula nijetio samo gusul ili i gusul i abdest.

Abdest nakon gusula koji je mustehab i kupanja sa kojim se nijeti gusul

Što se tiče ostalih vrsta gusula i kupanja, da li obuhvataju i abdest, učenjaci imaju podijeljeno mišljenje. Te vrste gusula i kupanja su:

– gusul oko kojeg se učenjaci razilaze da li je vadžib ili mustehab, poput gusula povodom primanja Islama i gusula petkom radi džume namaza,

– gusul koji je mustehab, poput gusula žene koja je u istihazi, gusula za Bajram, gusula prije prije ulaska u obrede Hadždža ili Umre, gusula prilikom ulaska u Mekku i gusula radi stajanja na Arefatu,

– kupanje radi čistoće, rashlađivanja i slično pri čemu se nijeti (samo) gusul ili se nijeti i gusul i abdest.

Stavovi učenjaka po ovom pitanju se mogu rezimirati u dva sljedeća stava:

Prvi stav – da ove vrste gusula i kupanja ne obuhvataju abdest uopće, jer ne ulaze u značenje gusula dženabeta koji je vadžib.

Drugi stav – da propis zavisi od vrste gusula:

– ako se uzme gusul kupanjem tijela bez nijeta abdesta i bez uzimanja abdesta u toku gusula (tj. gusula po sunetu), takav gusul ne obuhvata abdest, jer je šart valjanosti abdesta pranje dijelova tijela po redosljedu, takođe šart je nijet uzimanja abdesta.

– a ako uzme gusul kupanjem tijela sa nijetom abdesta i ako se gusul uzme po sunetu, tj. da se u toku gusula uzme i abdest, onda takav gusul obuhvata i abdest.

Ovo je poznat stav unutar hanbelijskog mezheba, a od savremenih učenjaka zauzeli su ga Bin Baz, Ibn Usejmin i Abdullah Gudejan.

Treći stav – da ove vrste gusula i kupanja obuhvataju abdest uopćeno, pod šartom da se nijeti uz gusul i abdest, dok po nekima je dovoljan nijet gusula. Argument im je da nema razlike u načinu uzimanja između gusula od dženabeta koji je vadžib i drugih vrsta gusula koji su mustehab, a onaj ko tvrdi da postoji razlika neka donese dokaze. Ovaj stav je manje poznat iako je po meni jako snažan. Jer kao što onaj ko uzme abdest sa nijetom učenja Kur'ana, a što je mustehab, može sa tim abdestom da klanja farz nama, tako isto onaj ko uzme gusul koji je mustehab ili se okupa sa nijetom gusula on time ima i abdest ka onaj koji uzme gusul od dženabeta.

Najsigurnije je mišljenje drugi stav učenjaka, jer svi šerijatski argumenti koji govore o tome da gusul obuhvata i abdest su došli u kontekstu gusula od dženabeta. A ako se prilikom uzimanja vrsta gusula koji su mustehab ili kupanja sa nijetom gusula uzme abdest, tj. uzme abdest po sunetu, onda ne bi trebalo biti razilaženja da se time ima i abdest, jer se u toku gusula svakako uzme abdest.

Prema tome, nakon uzimanja gusula koji su vadžib, tj. gusula od dženabeta, hajza i nifasa, bilo po sunetu ili samo kupanjem čitavog tijela, kao i gusula koji su mustehab ili kupanja sa kojima se nijetu gusul pri čemu se gusul uzme isključivo po sunetu, tj. u toku gusula se abdesti, nije naknadno uzimati abdest. Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com

Alejkumusselam ve rahmetullahi ve berekatuhu. Hvala Allahu i neka je salavat i selam na posljednjeg vjerovjesnika, a zatim:

Oko najkraćeg i najdužeg perioda hajza učenjaci imaju nekoliko stavova: (Šerhu Sunen el-Begavi 2/135, Sunenu et-Tirmizi 1/191, El-Mevsu'atu el-kuvejtijje el-fikhijje 2/14)

Prvi stav – da je najkraći period tri dana i tri noći, a najduži deset dana i deset noći.

To jest, kraći period od tri dana i tri noći se ubraja u istihazu, a duži od deset dana i noći takođe se ubraja u istihazu.

Ovo je stav Enesa, radijallahu anhu, Hasana El-Basrija, Sufjana Sevrija, Ibn Mubareka (u rivajetu od njega) i hanefija. (Fethul-kadir 1/143)

Od Jusufa (učenika Ebu Hanife) se prenosi da je najkraći period dva dana, a od Se'id ibn Džubejra da je najduži 13 dana.

Dokazuju to sa hadisom od Ebu Umame, radijallahu anhu, da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: “Najkraći period hajza je tri dana, a najduži deset dana”. Bilježi ga Taberani u Evsetu i Musneduš-šamijin. Takođe, bilježi ga Darekutni od El-Eska'a, radijallahu anhu. Slabim su ga ocijenili Ibn Hadžer, Bejheki, Ibn El-Dževzi, Albani i mnogi drugi. Kaže Albani da je hadis munker. (Es-Silsiletu ed-daife 3/600)

Drugi stav – da je najkraći period dan i noć, a najduži petnaest dana i noći. Ono što je kraće ili duže od toga je istihaza.

Ovo je stav Alije, radijallahu anhu, ‘Ata’ ibn ebi Rebaha, Evzaija, Šafije, Ahmeda, Ebu Sevr, Ishaka, Ebu ‘Ubejda, šafija i hanabila. (Mugnil-muhtadž 1/108, El-Mugni 1/324)

Dokazuju to time što niti u šerijatskim tekstovima niti u arapskom jeziku nije došla granica za najmanji i najduži period hajza, a u tom slučaju se vraćamo na praksu i običaj. U praksi se potvrdilo da je nakraći period dan i noć, a najduži petnaest dana.

Komentar: Ispravno je da se u praksi potvrdilo ono što kaže šejh Ibn Usejmin (Eš-Šerhu el-Mumti'u 1/406): „Ima žena koje nemaju uopšte hajza, a nekima od njih traje nekoliko sati zatim bude čista“.

Treći stav – da nema najkraćeg perioda, a najduži za početnicu (koja je tek dobila hajz) je 15 dana, dok je za ostale žene tri dana duže od ustaljenog perioda hajza. U rivajetu se navodi da je najduži period 17 dana i noći.

Ovo je stav Malika i malikija. (Hašijetud-dusuki 1/132)

Četvrti stav – da nema granice za najkraći niti najduži period hajza.

Kaže Ibn el-Munziri (El-Evsetu 2/228) da je na ovome skupina učenjaka, a što prenosi i imam Nevevi (El-Medžmu’ 2/380). Ovo je ujedno i rivajet od Malika, stav Ibn Tejmije i Ibn ‘Usejmina i mnogih drugih savremenih učenjaka. (Eš-Šerhu el-Mumti'u 1/406)

Kaže Ibn ‘Usejmin (Ed-Dimau et-tabi'ijje, str. 7): „Ovo je odabrani stav šejhul-islama Ibn Tejmije, i on je ispravan jer na njega ukazuju Kitab, sunet i razum“.

Kaže Ibn Tejmije (Medždu'ul-fetava 19/237): „Od toga je i termin hajza. Za taj termin je Zakonodavac (Allah, subhanehu ve te'ala) vezao mnogo propisa u Kitabu i sunetu, a da nije odredio njegov najkraći niti najduži period, niti čistoću između dva hajza, iako je ummet uopšteno iskušan tom pojavom (hajzom) i ima potrebu da poznaje te periode. A arapski jezik ne pravi razliku između ovog ili onog perioda. Pa tako onaj ko je odredio (najkraći i najduži) period u tome suprostavio se Kitabu i sunetu“.

Odabrano mišljenje je četvrti stav učenjaka, a Allah zna najbolje. Ono što ide u prilog odabiru ovog stava je nepostojanje ajeta niti vjerodostojnog hadisa po tom pitanju, kao i činjenica da je u praksi potvrđeno da neke žene imaju ekstremno različite periode hajza.

Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com

Alejkumusselam.

Nema u Sunnetu Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, posebna dova koja se uči poslije hatme Kur'ana, niti je to prenešeno od njegovih ashaba niti od poznatih imama učenjaka ovog Ummeta. Dova koja se može naći na kraju mnogih Mushafa (Kur'ana samo na arapskom jeziku), koja je i naslovljena kao dova hatme Kur'ana, a pripisuje se šejhul-islamu Ibn Tejmiji, ova dova nema nikakvog osnova sa strane seneda niti sa strane pripisivanja šejhul-islamu.

Dova poslije hatme Kur'ana može biti u namazu ili van namaza, za dovu poslije hatme Kur'ana u namazu nema nikakvog osnova a za dovu poslije hatme Kur'ana van namaza prenešeno je od Enesa, radijallahu anhu, u vjerodostojnom senedu da bi sakupio porodicu i dovio.

Kada je poznati savremeni šejh Ibn ‘Usejmin, rahmehullah, upitan od propisu učenja dove poslije hatme Kur'ana na noćnom namazu (teraviji) u Ramazanu odgovorio je sljedeće (Fetava erkanul-islam, str.354): “Oko hatme Kur'ana na noćnom namazu u Ramazanu nije mi poznat sunet Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, niti ashaba, najjače što je prenešeno o tome je to da bi Enes, radijallahu anhu, kada bi završio hatmu Kur'ana sakupio porodicu i dovio, a ovo je van namaza”.

Savremeni učenjak šejh Bekr Ebu Zejd, rahimehullah, je o dovi poslije hatme Kur'ana napisao veoma dobru i korisnu studiju “Predaje o dovi povodom hatme Kur'ana”.

On tu studiju završava sa rezimeom u dva dijela:
“Prvi dio: uopćeno o dovi povodom hatme Kur'ana: rezultat (istraživanja) se satoji u sljedećem:

Prvo – nije prenešeno od Vjerovjesnika, sallallahu alejhi ve sellem, uopćeno o dovi povodom hatme Kur'ana ništa vjerodostojno, a ono što je prenešeno kreće se između izmišljenih predaja i veoma slabih tako da se može pouzdano tvrditi da nema ništa vjerodostojno u ovom poglavlju, jer učenjaci koji su pisali o kur'anskim znanostima i dovama (zikrovima), poput Nevevija, Ibn Kesira, Kurtubija i Sujutija, njihovo pisanje o toj temi ne izlazi van spomenutog, a da su imali o tome nešto jače sa senedom oni bi to naveli.

Drugo – u vjerodostojnoj predaji od Enesa, radijallahu anhu, činjenje dove povodom hatme Kur'ana, on bi tim povom sakupio porodicu, takođe, u tome ga je slijedila skupina tabi'ina, kao što je došlo u predaji od Mudžahida ibn Džebra, rahimehumullah.

Treće – o propisanosti učenja dove povodom hatme Kur'ana nije ništa prenešeno od imama Ebu Hanife i Šafije, a od imama Malika se prenosi da je rekao da to ljudi (u Medini) nisu radili i da hatma Kur'ana nije sunet prilikom noćnog namaza u Ramazanu.

Četvrto – učenjaci hanbelijskog mezheba prenose od imama Ahmeda da je mustehab učiti dovu nakon hatme Kur'ana, a ovo se prenosi od potonjih učenjaka sva tri spomenuta mezheba.

Drugi dio: o dovi povodom hatme Kur'ana u namazu: rezultat (istraživanja) je u sljedećem:

Prvo – nema ni jedno slovo prenešeno od Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, niti ashaba o propisanosti dovljenja u namazu povodom hatme Kur'ana ni prije niti poslije rukua niti za imama niti za muktediju.

Drugo – najviše što se prenosi od imama Ahmeda od strane učenjaka mezheba u rivajetima El-Fadla i El-Harbija, a čije senede nismo našli, da se dovi povodom hatme Kur'ana na travih-namazu prije odlaska na ruku, a u rivajetu čije se porijeklo ne zna se navodi da se to čini na dovi vitr-namaza…”.

Prema tome, nema nikakve posebne niti neposebne dove koja se uči povodom hatme Kur'ana. Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com

Alejkumusselam.

Nema razilaženja među učenjacima da je vadžib pokriti stidno mjesto prilikom obavljanja namaza. Kaže Ibn Hazm u knjizi “Meratibul-idžma” (1/28): “Složni su daje prekrivanje avreta u namazu stroga obaveza onome ko posjeduje odjeću koja mu je dozvoljena”. S tim da su se razišli oko toga da li je prekrivanje avreta u namazu šart valjanosti namaza ili ne, tj. da onaj ko klanja otkrivenog stidnog mjesta, da li mu je time pokvaren namaz ili je on samo griješan a namaz mu je ispravan. Na ovom zadnjem stavu su Malik i Šafija u jednom od njegova dva mišljenja. Dok je veći dio učenjaka na stavu da onaj ko klanja otkrivenog stidnog mjesta da mu je namaz batil. Oni koji smatraju da je pokrivanje stidnog mjesta šart valjanosti namaza to dokazuju riječima Uzvišenog: “O sinovi Ademovi, lijepo se obucite kad hoćete molitvu obaviti!” (El-Earaf, 31). Međutim, može se prigovoriti da najviše na što upućuje ajet je obaveza pokrivanja i da ne upućuje na to da je pokrivanje stidnog mjesta šart primanja namaza. Takođe, oni koji smatarju da je pokrivanje u namazu samo vadžib ili čak sunnet dokazuju to sa hadisom mutefekun alejhi u kojem Sehl ibn S'ad kaže: “Muškarci su klanjali sa Poslanikom, sallallahu alejhi ve sellem, tako što bi vezali krajeve svoje odjeće ispod pasa na svoje vratove poput onoga kako rade djeca, a ženama bi bilo rečeno da ne podižu svoje glave sve dok se muškarci ne isprave na sjedenju”. Ovaj hadis ukazuje da pokrivanje stidnog mjesta nije čak ni vadžib a kamoli šart.
Prema tome, ispravno je da je pokrivanje stidnog mjesta u namazu vadžib a ne šart valjanosti namaza. A što se tiče toga šta je stidno mjesto kod žene u namazu, oko toga islamski pravnici imaju podijeljeno mišljenje.

Pa je tako kod hanefija stidno mjesto kod žene u namazu njeno čitavo tijelo izuzev lica, unutrašnjeg dijela šaka i gornjeg dijela stopala.

Kod šafija stidno mjesto žene u namazu je njeno cijelo tijelo izuzev lica i šaka.

Kod hanabila je takođe, cijelo tijelo žene stidno mjesto u namazu izuzev lica.

Dok malikije stidno mjesto dijele na dva dijela: dijelovi tijela koja je stroga obaveza pokriti i dijelovi tijela koja nije stroga obaveza pokriti. Oni dijelovi koje je stroga obaveza pokriti po njihovom propisu je od pupka do koljena, a dijelovi tijela koje nije stroga obaveza pokriti je čitavo tijelo žene izuzev lica i šaka.

Prema tome, oko pokrivanje stopala u namazu dva su stava učenjaka:

Prvi: da su stopala avret u namazu i da je vadžib da se pokriju na čemu je džumhur (većina) učenjaka ovog Ummeta od malikija, šafija i hanabila, a od savremenih učenjaka ovaj stav zastupaju Bin Baz i Albani.

Drugi: da stopala nisu avret u namazu i da je ženi dozvoljeno klanjati namaz otkrivenih stopala. Na ovome su hanefije, Sevri, Muzeni a njemu naginju i Ibn Tejmije i Usejmin. Od najjačih dokaza sa kojima se dokazuje obaveza pokrivanja stopala, mimo općeg značenja gore spomenutog ajeta, su dva hadisa.

Prvi hadis: Ono što se prenosi id Umi Seleme, radijallahu anha, da je pitala Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem: Da li žena može klanjati u košulji i marami a da nema izara (ogrtač ispod pasa)?” A on joj je odgovorio: “Nema smetnje ako košulja prekriva gornji dio stopala”. Hadis bilježe Ebu Davud, Hakim i Malik. Kaže Darekutni da je hadis mevkuf, tj. da su ovo riječi Umu Seleme, radijallahu anha, i na ovome su složni muhadisi. S tim da hadis ima drugu mahanu a to je da je ravija na kojem se spajaju svi rivajeti Umu Muhammed ibn Zejd ona nepoznata osoba. Pa tako, kako pojašnjava šejh Albani u knjizi “Temamul-minne” (strana 161) hadis je slab, svejedno bio merfu'un (da je pripisan Poslaniku, sallallahu alejhi ve selem) ili mevkufun (da je pripisan ashabu). Ovo znači da ovaj hadis ne može biti dokaz po ovom pitanju.

Drugi hadis je ono što se prenosi od Ibn Omera, radijallahu anhuma, da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: “Onaj ko spusti svoju odjeću ispod članaka iz oholosti Allah ga neće gledati na Sudnjem danu”, pa je upitala Umu Seleme, radijallahu anha: “Šta da rade žene sa odjećom koja je spuštena ispod članaka?”, pa je odgovorio:”Neka je spuste jedan pedalj”. A ona priupita: “Znači otkriće im se njihova stopala”? A on joj odgovori: “Pa onda neka je spuste jedan lakat i ne prelazeći tu dužinu”. Prvi dio hadisa bez dodatka Umu Seleme, radijalalhu anha, je mutefekun alejhi, dok je dodatak od Umu Seleme ubačen od strane ravije Nafije, te zbog toga ovaj dio hadisa nisu ni naveli Buharija i Muslim, a kako kaže Ibnul-Dževzi Nafija nije živio u vrijeme Umu Seleme, te nije mogao čuti hadis od nje. Ovaj hadis bilježe Tirmizi, Nesai, Ahmed i ostali. Prema tome, ovaj rivajet je slab, međutim prenešen je u drugim rivajetima kod Nesaia i Malika u rivajetima koji su prihvatljivi. Oni koji dokazuju sa ovim hadisom obavezu pokrivanja stopala u namazu može im se prigovoriti da se u hadisu uopšte ne spominje namaz, tako da on ne može biti dokaz po ovom pitanju.

Učenjaci su složni na tome da se izuzima iz obaveze pokrivanja žene u namazu pokrivanja lica, a razišli su se oko pokrivanja šaka i stopala izuzev u prisustvu muškaraca. Dokaz za ovo izuzimanje im je nelagodnost i teškoća pokrivanja spomenitih dijelova. Opći dokazi sa kojima se dokazuje obaveza pokrivanja žene u namazu ne preciziraju koji dijelovi se moraju pokriti, a oni koji obavezuju ženu da mora pokriti stopala u namazu nemaju vjerodostojnog dokaza za to. Prema tome, nema smetnje da žena klanja otkrivenog lica, šaka i stopala, na čemu su Ebu Hanife, Sevri, Muzeni, Ibn Tejmije i Usejmin od savremenih učenjaka.
A što se tiče djevojčice, ako je punoljetna potpada pod ovaj propis, a ako nije punoljetna onda nije griješna ako klanja a nije pokrila sav avret u namazu koji bi inače trebala pokriti da je odrasla. Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com

Alejkumusselam.

Da bi se odgovorilo na pitanjeno postavljanje neophodno je da se ukratko spomenu dvije mes'ele na kojima je ovo pitanje zasnovano.

Prva mes'ela: Slikanje fotografskim ili nekim drugim aparatom
Oko slikanja fotografskim aparatom, slikanja kamerom (ne snimanja) ili nekim drugim aparatom savremeni učenjaci imaju podijeljeno mišljenje.

Prvo mišljenje je da ovaj način slikanja nije dozvoljen jer potpada pod zabranu crtanja i slikanja svega onog što ima dušu a što je došlo u vjerodostojnim hadisima u kojima se ne pravi razlika između slika koje se crtaju rukom i drugih koje se slikaju aparatom. Na ovom stavu je skupina savremenih učenjaka. Oni iz ove zabrane izuzimaju slikanje za dokumente (lična, pasoš i slično), slike osumnjičenih i slično što potpada pod nuždu bez čega je danas skoro nemoguće komunicirati i kretati se.

Drugo mišljenje je da bilo koji vid savremenog i modernog načina automatskog slikanja putem aparata ili nekog drugog uređaja dozvoljen i da ne potpada pod zabranjeno slikanje koje je došlo u hadisima, nego da se zabrana odnosi na crtanje rukom. Ovo je stav većine savremenih učenjaka a ujedno i ispravno mišljenje. U pojašnjenju ove dozvole stoji da slikanje aparatom, ustvari predstavlja samo odslikavanje onog što se svakako nalazi u stvarnosti, odnosno da je to odraz stvarnosti kao što ogledalo odslikava ono što se nalazi u stvarnosti, za razliku od crtanja rukom pri čemu se pravi crtež koji prije toga nije postojao.

Druga mes'ela: Upotreba slika na kojima se slika ono što ima dušu

Korištenje i upotreba slika na kojima je naslikano ono što ima dušu, svejedno bile one naslikane rukom ili aparatom, je pitanje koje se potpuno razlikuje od samog crtanja i slikanja koji su zabranjeni na osnovu jasnih i nedvosmislenih hadisa. Prenosi Ibn Hadžer u “Fethul-bari” (10/480) mišljenja učenjaka oko upotrebe crteža, slika i kipova (svega što je u trodimenzionalnom obliku a ima dušu) onako kako ih je rezimirao malikijski učenjak Ibnul-Arebi:

Prvo: ako je slika u trodimenzionalnom obliku (kip i slično) od onoga što ima dušu zabranjeno je njeno korištenjo po idžmau (konsenzusu) učenjaka (naravno, iz ovoga se izuzimaju lutke).

Drugo: ako je crtež ili slika na papiru, platnu, odjeći ili slično učenjaci imaju četiri mišljenja oko njihove upotrebe:

Prvo – opća dozvola koju dokazuju hadisom kojeg bilježe Buharija i Muslim a u kojem je došao izuzetak za dozvoljenu upotrebu slika: “Osim slike na odjeći”.

Drugo – opća zabrana na koju ukazuju hadisi u kojima je došla zabrana slikanja u općem smislu.

Treće – ako je ono što ima dušu naslikano u svom potpunom izgledu onda je upotreba tih slika haram, a ako je naslikano bez glave ili u pojedinačnim dijelovima onda je dozvoljena upotreba. A ovo mišljenje je po njemu (po

Ibnul-Arebiju) najispravnije. Dokaz za njega je hadis koji bilježi Nesai u kojem je došlo da Džibril, alejhi selam, nije htio da uđe u kuću Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, jer je na zavjesi bila slika a onda je naredio Poslaniku, sallallahu alejhi ve sellem, ili da odsiječe glave na slikama ili da od njih napravi šilte na kome će se sjediti, i dodao je da meleci ne ulaze u kuću u kojoj ima slika. Albani ovaj hadis ocjenjuje vjerodostojnim.

Četvrto – ako slika nije okačena i obješena onda je dozvoljena njena upotreba a u suprotnom nije dozvoljeno. Dokaz za to je hadis od Aiše, radijallahu anha, koja prenosi da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, došao sa putovanja a ona je prekrila otvor na zidu zavjesom na kojoj su bile crteži, pa čim je to vidio Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, lice mu je promijenilo boju. Pa je rekao: “O Aiša, ljudi koji će se najžešće kažnjavati kod

Allaha na Sudnjem danu su oni koji oponašaju Allahovo stvaranje”. Pa kaže Aiša da su isjekli tu zavjesu i napravili od nje jedan ili dva jastuka. Hadis je mutefekun alejh. Zatim Ibn Hadžer pravi spoj između trećeg i četvrtog mišljenja i navodi dokaz koji to podupire, tj. gore spomenuti hadis kojeg bilježi Nesai. A šejh Usejmin kada je upitan o upotrebi slika onoga što ima dušu podijelio je te slike na pet vrsta i za svaku od njih naveo šerijatski propis i dokaz.

Prva vrsta – slike koje se vješaju (na zid, ormar ili slično) s namjerom veličanja onog što je naslikano, poput slika kraljeva, predsjednika, ministara, učenjaka i slično, njihova upotreba u ovakvom obliku je haram.

Druga vrsta – slike koje se vješaju (na zid, ormar ili slično) ali kao uspomene, poput slike prijatelja, djece, roditelja i slično, njihova upotreba je takođe haram.

Treća vrsta – slike koje se vješaju (na zid, ormar ili slično) radi ukrasa poput slika na zavjesama, zidovima i slično, upotreba ovih slika je takođe haram.

Četvrta vrsta – slike kojima se ne pridaje značaj (na način da se okače i vješaju) poput slika na tepisima, posteljini, šiltetima, dekama i slično. Upotreba ovih slika po većina učenjaka, kako prenosi Nevevi, je dozvoljena.

Peta vrsta – slike koje je teško ili skoro nemoguće izbjeći, poput slika u novinama, časopisima, knjigama, na novcu i slično, a za kojima musliman ima potrebu zbog njihove koristi. Upotreba ovih sredstava je dozvoljena sa slikama koje su u njima ili na njima zbog nemogućnosti da se izbjegnu.

Prenosi Bejheki u svom Sunnenu da je Abdullah ibn Abbas, radijallahu anhu, rekao: “Slika je glava, pa kada se otkloni glava onda to nije slika”, a šejh Albani je ovaj rivajet ocijenio vjerodostojnim. Takođe, isto ovo se prenosi od

Ebu Hurejre, radijallahu anhu, i Ikrime. A imam Ahmed je rekao: “Slika je glava”, a kada bi htio da uništi sliku obrisao bi glavu.
Iz svega spomenutog se može rezimirati otprilike onaj stav koji je zauzeo Ibn Hadžer, a to je da slike na kojima je naslikano ono što ima dušu (ljudi, meleci, životinje, džini) nije dozvoljeno vješati (na zid, ormar i slično) radi veličanja, uspomene ili ukrasa, a ako je ono što je naslikano u potpunom svom izgledu, onda ih takođe nije uopće dozvoljeno upotrebljavati. Dozvoljena je upotreba onog što je naslikano ako mu je obrisana glava ili ako su te slike naslikane na onome po čemu se gazi ili sjedi. Iz zabrane korištenja slika, kao što navodi šejh Usejmin, se izuzimaju slike za dokumente i slike u novinama, časopisima, knjigama, na novcu i slično zbog nužde i nemogućnosti da se izbjegnu.

Prem tome, nije dozvoljeno uveličavanje slika umrlih sa ciljem stvaljanja istih na zid, kredence, ormare, stolove i slično. A samo posjedovanje slika umrlih uz njihovo držanje u albumim, ladicam i slično (bez vješanja i stavljanja na zidove i stolove) je pitanje oko kojeg učenjaci imaju podijeljeno mišljenje, bliže je, sigurnije i čistije riještiti se svih bespotrebnih slika. Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com