Alejkumusselam.

Vrste kupanja i gusula

Postoje dvije vrste kupanja:

Prva vrsta – kupanje radi rashlađivanja, otklanjanja nečistoće, znoja i slično pri čemu se ne nijeti šerijatsko kupanje, tj. gusul.

Druga vrsta – kupanje koje je šerijatsko uzimanje gusula, tj. pranja čitavog tijela vodom sa nijetom uzimanja gusula, odnosno kupanje poslije džunubluka, hajza i nifasa koji su vadžib. Takođe, u ovu vrstu kupanja ulazi gusul oko čije propisa učenjaci imaju podijeljeno mišljenje da li je vadžib ili mustehab, gusul mustehab i kupanje sa nijetom gusula.

Abdest nakon kupanja sa kojim se ne nijeti gusul

Nema razilaženja među učenjacima da kupanje radi rashlađivanja, otklanjanja nečistoće, znoja i slično pri čemu se ne nijeti šerijatsko kupanje, tj. gusul, da ko se tako okupa da takvo kupanje ne obuhvata abdest, nego je obaveza nakon njega uzeti abdest za ono što se inače uzima abdest.

Abdest nakon gusula koji je vadžib

Nema razilaženja među učenjacima da gusul dženabeta obuhvata i sadrži u sebi abdest.

Kaže Ibn Adbulberr da je na ovome idžamu učenjaka.

Takođe kaže Ebu Bekr Ibnul-Arebi: “Nema razilaženja među učenjacima da abdest ulazi pod gusul i da nijjet čišćenja od džunubluka je dovoljan da bi čovjek bio čist za ono za što treba i gusul i abdest”.

Od dokaza koji ukazuju da je uzimanje gusula radi džunubluka dovoljno i za abdest, te da abdest poslije gusula dženabeta nije sunet niti propisano uzimati, su:

Prvo – riječi Uzvišenog: „O vjernici, kada hoćete namaz klanjati, lica svoja i ruke svoje do iza lakata operite – a dio glava svojih potarite – i noge svoje do iza članaka. A ako ste džunubi, onda se okupajte“ (El-Maide, 6).

Džunubu za obavljanje namaza u ovom ajetu je naređeno da uzme gusul („onda se okupajte“) i nije mu naređeno da nakon gusula uzme abdest da bi klanjao namaz, što jasno ukazuje da se uzimanjem gusula ima i abdest. .

Drugo – duži hadis kojeg bilježi Buharija u svom Sahihu u kojem je došlo neki čovjek nije klanjao sa njima u džematu, a bili su na putovanju, pa na upit Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, zašto nije klanjao rekao je da je džunub. Onda mu je dao vode u posudi i rekao: „Uzmi ovo i okupaj se“. Znači, nije mu rekao da poslije gusula uzme abdest.

Treći – hadis od Ummu Selem kojeg bilježi Muslim u svom Sahihu u kojem je došlo da joj je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao poučavajući je kako da uzme gusul: „Dovoljno ti je da na svoju glavu prospeš tri zahvata (dvjema šakama) vode, a zatim da vodom pokvasiš ostale dijelove tijela, time ćeš postati čista“.

Četvrti – hadis od Aiše, radijallahu anha, u kojem ona kaže: “Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, bi uzimao gusul, klanjao dva rekata i sabah namaz i nisam ga vidjela da je abdestio poslije gusula”. Hadis bilježi Ebu Davud, Tirmizi i Ibn Madže, a šejh Albani ga ocjenjuje vjerodostojnim. A u rivajetu kod Tirmizija: “Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, ne bi uzimao abdest nakon gusula od dženabeta“. Ovaj hadis je jasan i nedvosmislen argument koji ukazuju da je sa uzimanjem gusula dženabeta uzet i abdest.

Ovaj propis abdesta uz gusul dženabeta većina učenjaka proširuje i na druge vrste gusula koje je vadžib uzeti, kao gusul hajza i nifasa. Dok manja skupina učenjaka ili skraćuje ovaj propis samo na gusul dženabeta ili uslovljava da se gusul uzme po sunetu, tj. da obuhvata u sebi abdest.

Ispravno je po ovom pitanju ono na čemu je većina učenjaka, a Allah zna najbolje, tj. da uzimanje gusula koji je vadžib (radi džunubluka, hajza i nifasa) obuhvata i sam abdest.

Za ispravnost abdesta poslije ovih vrsta gusula se uslovljava da se u toku gusula ne uradi nešto što inače kvari abdest, poput puštanja vjetra, mokrenja ili diranja šakom polnog organa sa strašću ili bez strasti (po učenjacima kod kojih ovo zadnje kvari abdest). Ako učini nešto što kvari abdest u toku gusula, gusul biva ispravan bez abdesta, tj. nakon gusula je obavezan uzeti abdest za namaz i slične ibadete.

Takođe, ovdje je svejedno da li se abdest uzeo onako kako je došlo u sunnetu da ga je uzimao Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, pri čemu bi na samom početku gusula uzeo abdest a zatim oprao čitavo tijelo, prvo desnu a zatim lijevu stranu tijela (što je prenešeno u vjerodostojnim hadisima), ili se gusul uzimao tako što bi se samo okupalo čitavo tijelo bez abdesta. Takođe, ispravno je da na valjanost abdesta ne utiče to da li je prilikom uzimanja gusula nijetio samo gusul ili i gusul i abdest.

Abdest nakon gusula koji je mustehab i kupanja sa kojim se nijeti gusul

Što se tiče ostalih vrsta gusula i kupanja, da li obuhvataju i abdest, učenjaci imaju podijeljeno mišljenje. Te vrste gusula i kupanja su:

– gusul oko kojeg se učenjaci razilaze da li je vadžib ili mustehab, poput gusula povodom primanja Islama i gusula petkom radi džume namaza,

– gusul koji je mustehab, poput gusula žene koja je u istihazi, gusula za Bajram, gusula prije prije ulaska u obrede Hadždža ili Umre, gusula prilikom ulaska u Mekku i gusula radi stajanja na Arefatu,

– kupanje radi čistoće, rashlađivanja i slično pri čemu se nijeti (samo) gusul ili se nijeti i gusul i abdest.

Stavovi učenjaka po ovom pitanju se mogu rezimirati u dva sljedeća stava:

Prvi stav – da ove vrste gusula i kupanja ne obuhvataju abdest uopće, jer ne ulaze u značenje gusula dženabeta koji je vadžib.

Drugi stav – da propis zavisi od vrste gusula:

– ako se uzme gusul kupanjem tijela bez nijeta abdesta i bez uzimanja abdesta u toku gusula (tj. gusula po sunetu), takav gusul ne obuhvata abdest, jer je šart valjanosti abdesta pranje dijelova tijela po redosljedu, takođe šart je nijet uzimanja abdesta.

– a ako uzme gusul kupanjem tijela sa nijetom abdesta i ako se gusul uzme po sunetu, tj. da se u toku gusula uzme i abdest, onda takav gusul obuhvata i abdest.

Ovo je poznat stav unutar hanbelijskog mezheba, a od savremenih učenjaka zauzeli su ga Bin Baz, Ibn Usejmin i Abdullah Gudejan.

Treći stav – da ove vrste gusula i kupanja obuhvataju abdest uopćeno, pod šartom da se nijeti uz gusul i abdest, dok po nekima je dovoljan nijet gusula. Argument im je da nema razlike u načinu uzimanja između gusula od dženabeta koji je vadžib i drugih vrsta gusula koji su mustehab, a onaj ko tvrdi da postoji razlika neka donese dokaze. Ovaj stav je manje poznat iako je po meni jako snažan. Jer kao što onaj ko uzme abdest sa nijetom učenja Kur'ana, a što je mustehab, može sa tim abdestom da klanja farz nama, tako isto onaj ko uzme gusul koji je mustehab ili se okupa sa nijetom gusula on time ima i abdest ka onaj koji uzme gusul od dženabeta.

Najsigurnije je mišljenje drugi stav učenjaka, jer svi šerijatski argumenti koji govore o tome da gusul obuhvata i abdest su došli u kontekstu gusula od dženabeta. A ako se prilikom uzimanja vrsta gusula koji su mustehab ili kupanja sa nijetom gusula uzme abdest, tj. uzme abdest po sunetu, onda ne bi trebalo biti razilaženja da se time ima i abdest, jer se u toku gusula svakako uzme abdest.

Prema tome, nakon uzimanja gusula koji su vadžib, tj. gusula od dženabeta, hajza i nifasa, bilo po sunetu ili samo kupanjem čitavog tijela, kao i gusula koji su mustehab ili kupanja sa kojima se nijetu gusul pri čemu se gusul uzme isključivo po sunetu, tj. u toku gusula se abdesti, nije naknadno uzimati abdest. Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com

Alejkumusselam.

Stvari koje kvare abdest su sljedeće:

Prvo: sve što izađe na dva prirodna otvora (polni organ i analni otvor) a došlo je u šerijatskim tekstovima da kvari abdest, poput izmeta, mokraće, mezja, vedja i vjetra. Ispravno je da u ovo ne ulazi bijelo pranje, razni iscjedci kod žena, zrak koji izlazi iz polnog organa žene i slično.

Drugo: gubitak svijesti i duboki san, dok drijemanje i kunjanje ne kvare abdest.

Treće: dodirivanje šakom bez zastora svog ili tuđeg polnog organa (svejedno od strane žene ili muškarca) sa strašću. Dok dodirivanje polnog organa drugim dijelovima tijela (mimo šake) ili bez strasti ne kvari abdest. Oko ovog pitanja ima veliko razilaženje među učenjacima, najbliže je da dodir polnog organa ne kvari abdest nego je samo mustehab iz tog razloga obnoviti abdest.

Četvrto: jedenje devinog mesa. Takođe, po ovom pitanju ima razilaženja.

Sve gore spomenute stvari koje kvare abdest su zasnovane na šerijatskim argumentima Kur'ana i vjerodostojnog suneta čije navođenje bi nam oduzelo puno prostora.
Postoje i druge stvari oko kojih učenjaci imaju podijeljeno mišljenje da li one kvare abdest ili ne, poput dodira tijela žene bez zastora, izlazak krvi ili gnoja iz tijela, povraćanje i slično. Ispravno je, a Allah zna najbolje, da sve ove stvari ne kvare abdest.

Prema tome, otkrivanje stidnog mjesta od strane žene, svejedno bilo ispred muškaraca ili ne, kao otkrivanje pred mahremom apsolutno ne utiče na ispravnost i valjanost abdesta oko čega nema razilaženja među učenjacima.
Musliman treba zapamtiti ove četiri (ili tri) stvari koje kvare abdest, a na sve mimo toga ne treba obraćati pažnju.

Prema tome, pokrivenost ili otkrivenost žene nema apsolutno veze sa gubljenjem abdesta, kao i mnoge druge stvari za koje obični ljudi misle da kvare abdest, poput gledanja televizije, nepropisno odjevenih žena po ulici, golog djeteta i slično.

Ve billahi tevfik

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com

Alejkumusselam ve rahmetullahi ve berekatuhu.

Od učenjaka koji su govorili o postojanju razlika između zavisti i uroka su između ostalih Ibnul-Dževzi, Ibnul-Kajjim, Ibn Hadžer, Nevevi i mnogi drugi.

Rezime njihovog govora se može sažeti u sljedećem:

U hadisu kojeg bilježi Buharija u svom Sahihu od Ebu Hurejre, radijallahu anhu, se prenosi da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: „Urok je istina“. Značenje ovih riječi je da je bolest uroka istinita i činjenična stvar, odnosno da urok djeluje na ljudsko tijelo i dušu.

Način nastajanja uroka je sljedeći: da osoba iz čijeg oka nastane urok (tj. osoba koja je urekla) – iz njenog oka izađe otrovna snaga i spoji se sa tijelom osobe koju zadesi urok (tj. urečene osobe) te uzrokuje kod nje bolest uroka.

Učenjaci navode, na osnovu šerijatskih tekstova o ovoj temi, da se urok može desiti od strane ljudskog oka kao i džinskog oka.

Takođe, šerijatski tekstovi ukazuju na to da se urok desi zbog „oka koje pogleda“, a isto tako urok se može desiti na osnovu „opisa neke stvari“ bez gledanja okom u nju.

Definicija zavisti (haseda) – želja da nestane ni'amet (blagodat) kod osobe kojoj se zavidi iako onaj koji zavidi neće time zadobiti sličan ni'amet (blagodat). Često se zavist opisuje i definiše urokom. Razlog tome je što je osnova zavisti i uroka ista.

Odnosno, osnova zavisti je ZADIVLJENOST ZAVIDLJIVCA NEČIM a što je slično osnovi uroka, jer je urok u osnovi ZADIVLJENOST UROKLJIVE OSOBE NEČIM. Zatim zavidljivac poželi zbog mržnje i zlobe da to čime se zadivio (taj ni'amet ili blagodat) nestane kod te osobe, a iz oka urokljive osobe izađe otrovna snaga i spoji se sa tijelom onoga kome se zadivio zbog nekog ni'ameta (blagodati) na njoj ili pri njoj i time ona postane urečena.

Na osnovu gore spomenutog, osnovne razlike između uroka i zavisti su sljedeće:

Prvo – zavidljivost je širi pojam od uroka, jer je urokljivost podvrsta zavidljivosti.
S toga je svaki urokljivac ujedno i zavidljivac dok nije svaki zavidljivac urokljivac. Zato je došlo u suri El-Felek utjecanje od „zavidljivca“, pa kada musliman zatraži utočište od zla zavidljivca pod to značenje uđe i utjecanje od urokljivca.

Drugo – zavist proizilazi iz zlobe, mržnje i želje da nestane blagodat, dok je razlog uroka zadivljenost nečim, njegovo veličanje i smatranje lijepim.

Treće – zavist i urok imaju sličnosti u šteti koju nanose onome kome se zavidi ili urečenoj osobi. S tim da se razlikuju u izvoru: izvor zavisti je izgaranje srca, nepodnošljivost postojanja blagodati koja je kod onoga kome zavidi i želja da ta blagodat nestane, dok je izvor uroka zadivljeni pogled urokljivca. Pa tako urok zadesi i one stvari i živa stvorenja kojima urokljiva osoba i ne zavidi, poput predmeta (auta i slično), hajvana, usjeva, imetka i slično. Zadivljenost urokljive osobe i usredsređen pogled utiču na urečenu osobu.

Četvrto – zavidljivac može da ispolji zavist u očekivanim stvarima koje se još nisu desile, dok urokljiva osoba ne može ispoljiti urok osim na ono što postoji u stvarnosti.

Peto – čovjek ne može biti zavidan samom sebi ili svom imetku ali može ureči samog sebe i svoj imetak.

Šesto – zavist pretežno ne ispoljava osim pokvarena i zlobna duša, dok se urok može desiti i od strane dobre i bogobojazne osobe sa strane njegove zadivljenosti nečim bez želje da to nestane.

Primjer ovakvog uroka imamo u onome što se desilo Amir ibn Rebi'i kada je urekao Sehl ibn Hunejfa, radijallahu anhuma, iako je Amir od prvih koji su primili Islam i od učesnika Bedra urekao je Sehla. Ovaj hadis sa vjerodostojnim lancem pronosilaca bilježe Malik u Muvetteu, Ahmed u Musnedu i Ibn Madže u svom Sunenu.

Bitno je na kraju napomenuti da je muslimanu mustehab, kada ugleda nešto pa mu se to svidi, da dovi Allahu tražeći od Njega u tome bereket (na primjer da kaže: BAREKELLAHU LEHU FIHA ili ALLAHUMME BARIK ALEJHI ili ALLAHUMME BARIK FIHI), svejedno bilo to čemu se zadivio njegovo ili tuđe.

Dokaz za ovo je hadis od Sehl ibn Hunejfa, radijallahu anhu, u kojem je došlo da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: „Zar nisi dovio za bereket u njemu?“ jer ova dova sprečava uticaj uroka.
Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com

Alejkumusselam.

Nema u Sunnetu Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, posebna dova koja se uči poslije hatme Kur'ana, niti je to prenešeno od njegovih ashaba niti od poznatih imama učenjaka ovog Ummeta. Dova koja se može naći na kraju mnogih Mushafa (Kur'ana samo na arapskom jeziku), koja je i naslovljena kao dova hatme Kur'ana, a pripisuje se šejhul-islamu Ibn Tejmiji, ova dova nema nikakvog osnova sa strane seneda niti sa strane pripisivanja šejhul-islamu.

Dova poslije hatme Kur'ana može biti u namazu ili van namaza, za dovu poslije hatme Kur'ana u namazu nema nikakvog osnova a za dovu poslije hatme Kur'ana van namaza prenešeno je od Enesa, radijallahu anhu, u vjerodostojnom senedu da bi sakupio porodicu i dovio.

Kada je poznati savremeni šejh Ibn ‘Usejmin, rahmehullah, upitan od propisu učenja dove poslije hatme Kur'ana na noćnom namazu (teraviji) u Ramazanu odgovorio je sljedeće (Fetava erkanul-islam, str.354): “Oko hatme Kur'ana na noćnom namazu u Ramazanu nije mi poznat sunet Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, niti ashaba, najjače što je prenešeno o tome je to da bi Enes, radijallahu anhu, kada bi završio hatmu Kur'ana sakupio porodicu i dovio, a ovo je van namaza”.

Savremeni učenjak šejh Bekr Ebu Zejd, rahimehullah, je o dovi poslije hatme Kur'ana napisao veoma dobru i korisnu studiju “Predaje o dovi povodom hatme Kur'ana”.

On tu studiju završava sa rezimeom u dva dijela:
“Prvi dio: uopćeno o dovi povodom hatme Kur'ana: rezultat (istraživanja) se satoji u sljedećem:

Prvo – nije prenešeno od Vjerovjesnika, sallallahu alejhi ve sellem, uopćeno o dovi povodom hatme Kur'ana ništa vjerodostojno, a ono što je prenešeno kreće se između izmišljenih predaja i veoma slabih tako da se može pouzdano tvrditi da nema ništa vjerodostojno u ovom poglavlju, jer učenjaci koji su pisali o kur'anskim znanostima i dovama (zikrovima), poput Nevevija, Ibn Kesira, Kurtubija i Sujutija, njihovo pisanje o toj temi ne izlazi van spomenutog, a da su imali o tome nešto jače sa senedom oni bi to naveli.

Drugo – u vjerodostojnoj predaji od Enesa, radijallahu anhu, činjenje dove povodom hatme Kur'ana, on bi tim povom sakupio porodicu, takođe, u tome ga je slijedila skupina tabi'ina, kao što je došlo u predaji od Mudžahida ibn Džebra, rahimehumullah.

Treće – o propisanosti učenja dove povodom hatme Kur'ana nije ništa prenešeno od imama Ebu Hanife i Šafije, a od imama Malika se prenosi da je rekao da to ljudi (u Medini) nisu radili i da hatma Kur'ana nije sunet prilikom noćnog namaza u Ramazanu.

Četvrto – učenjaci hanbelijskog mezheba prenose od imama Ahmeda da je mustehab učiti dovu nakon hatme Kur'ana, a ovo se prenosi od potonjih učenjaka sva tri spomenuta mezheba.

Drugi dio: o dovi povodom hatme Kur'ana u namazu: rezultat (istraživanja) je u sljedećem:

Prvo – nema ni jedno slovo prenešeno od Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, niti ashaba o propisanosti dovljenja u namazu povodom hatme Kur'ana ni prije niti poslije rukua niti za imama niti za muktediju.

Drugo – najviše što se prenosi od imama Ahmeda od strane učenjaka mezheba u rivajetima El-Fadla i El-Harbija, a čije senede nismo našli, da se dovi povodom hatme Kur'ana na travih-namazu prije odlaska na ruku, a u rivajetu čije se porijeklo ne zna se navodi da se to čini na dovi vitr-namaza…”.

Prema tome, nema nikakve posebne niti neposebne dove koja se uči povodom hatme Kur'ana. Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com

Alejkumusselam.
Odgovor na ovo pitanje se vraća na dvije mes'ele: propis klanjanja muškaraca u džematu i ko je dužan da se odazove džematu.

Oko propisa klanjanja muškaraca pet propisanih namaza u džematu učenjaci imaju podijeljeno mišljenje. Prenosi Ibn Hadžer u “Fethul-bari” (“/126) pet mišljenja učenjaka:

Prvo – da je klanjanje u džematu fard ajn, tj. stroga obaveza svakog muslimana. Ovo je stav Evza'ija, Ahmeda, skupine muhaddisa šafijskog mezheba, poput Ebu Sevra, Ibn Huzejme i Ibnul-Munzira.
Drugo – da je klanjanje u džematu šart valjanosti namaza. Na ovome je Davud zahiri i neki drugi učenjaci.
Treće – da je vadžib ali ne šart valjanosti namaza. Ovo je rivajet od Ahmeda.
Ćetvrto – da je klanjanje u džematu farz kifaje, tj. ako ga obavi skupina spada odgovornost sa ostalih. Na ovome je Šafija i većina njegovih učenika, a ovo je i stav mnogih učenjaka hanefijskog i malikijskog mezheba.
Peto – da je klanjanje u džematu potvrđeni sunet. Ovo je stav ostalih učenjaka, između ostalih to je zvanični stav malikijskog i hanefijskog mezheba.

Međutim, sa strane dokaza najbliže je da je klanjanje u džematu vadžib na čemu je imam Ahmed u jednom rivajetu od njega.

A od jasnih i nedvosmislenih dokaza da je klanjanje u džematu vadžib su:

Prvi: hadis kojeg bilježi Muslim u svom Sahihu od Ebu Hurejre, radijallahu anhu, da je neki slijepac došao Poslaniku, sallallahu laejhi ve sellem, i rekao mu da nema vodiča koji će ga voditi u mesdžid te je tražio da mu da olakšicu da klanja u svojoj kući pa mu je dao olakšicu. Međutim, čim se okrenuo leđima pozvao ga je i pitao: “Da li ti čuješ poziv na namaz?” A na odgovor da čuje rekao mu je: “Onda se odazovi”. Hadis ukazuje na to da ako slijepac kojeg nema ko dovesti u mesdžid nema olakšice da ostavi klanjanje u džematu onda je preče da tu olakšicu nemaju drugi.

Drugi: hadis kojeg bilježe Buharija i Muslim u svojim Sahihima od Ebu Hurejre, radijallahu anhu, da je Allahov Poslanik, sallallahu laejhi ve sellem, rekao: “Imao sam namjeru da naredim djeci da naberu granja (za vatru), a zatim naredim da se klanja namaz (u džematu), a onda da zapalim kuće onih ljudi koji ne klanjaju u džematu”. Namjera da se zapale kuće onih koji ne klanjaju u džematu se ne čini radi djela koje je potvrđeni sunet nego zbog ostavljanja onog što je vadžib.
Treći: hadis od Abdullah ibn Abbasa, radijallahu anhuma, da je Allahov Poslanik, sallallahu laejhi ve sellem, rekao: “Ko čuje poziv (ezan) i ne odazove se nema mu (potpunog) namaza osim ako ima opravdanje”. Hadis bilježe Ibn

Madže i Ibn Hibban, a vjerodostojnim su ga ocijenili šejh Albani i Šuajb Arnaut.

Ova tri dokaz su dovoljna da prevagnu stav onih učenjaka koji smatraju da je klanjanje u džematu vadžib te da su griješni muslimani koji ga ostavljaju iz neopravdanih razloga.
A što se tiče toga ko je dužan da klanja u džematu, odgovor imamo u gore spomenutim hadisima: “Ko čuje poziv (ezan) i ne odazove se nema mu (potpunog) namaza osim ako ima opravdanje” i “Da li ti čuješ poziv na namaz?” A na odgovor da čuje rekao mu je: “Onda se odazovi”. Znači, u džematu je dužan klanjati onaj ko čuje ezan muezina, naravno ako nije bolestan, musafir ili ima neki drugi sličan opravdan razlog za neklanjanje u džematu.

A ibret u učenju muezina ezan je u njegovom učenju sa prirodnim glasom a ne sa mikrofonom, zvučnicima i pojačalima. U praksi je potvrđeno da se prirodni glas muezina čuje na udaljenosti od oko 1100 metara, znači nešto dalje od jednog kilometra. A ovo znači da svaki musliman koji živi unutar jednog kilometra udaljenosti od mesdžida u kojem se klanja u džematu da je obavezan (vadžib mu je) da klanja svaki farz namaz u tom mesdžidu osim ako ima opravdanje za izostavljanje namaza u džematu, poput bolesti i slično.

Prema tome, na osnovu gore spomenutih mes'ela vaš džemat je dužan da uspostavi klanjanje u džematu, pa makar samo jedan čovjek prisustvovao namazu u džematu, ako stanuje makar jedan džematlija unutar udaljenosti od jednog kilometra od mesdžida. U protivnom niste dužni (iako je mustehab) klanjati u džematu ako su sve džematlije udaljenije od jednog kilometra od mesdžida. Takođe, nije ispravno da se donese odluka o prekidu klanjanja sabah namaza samo zbog toga što jedan te isti džemat dolazi na sabah namaz. Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com