Alejkumusselam.

Pitanje sjedenja poslije farz namaza i zikrenja sjedeći je mes'ela oko kojeg učenjaci imaju dva stava: po jednima je sunet zikriti sjedeći poslije farza a po drugima to nije sunet nego je samo zikrenje sunet svejedno sjedeći ili napuštajući mjesto klanja ili mesdžid.

Prvi nemaju konkretnog dokaza osim hadisa kojeg bilježi Buharija u svom Sahihu u kojem je došlo da je čovjek u namazu (ima nagradu namaza) sve dok sjedi i čeka od jednog do drugog namaza.

Tekst hadsia je: “Neprestano je neko od vas u namazu sve dok čeka (nastupanje drugog) namaz”.

Drugi stav učenjaka je jači sa strane dokaza, jer je prenešeno nekoliko hadisa u kojima je došlo da su Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, i ashabi odmah nakon farza ustajali, ili izlazili iz mesdžida ili odlazili na drugo mjesto u mesdžidu.

Pa tako po ovom pitanju ima širine, svejedno zikrio čovjek sjedeći ili izašao i zikrio u putu. Najbolje je da oni koji ne žure sjednu i zikre u mesdžidu a oni koji žure i imaju obaveza da zikre izlazeći i odlazeći iz mesdžida, a Allah zna najbolje.

A što se tiče klanjanja suneta (potvrđenih i nepotvrđenih) mustehab je i sunet da se oni klanjaju u kući a ne mesdžidu, jer je to bila praksa Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem.

Takođe, došlo je u hadisu mutefekun alejhi: “Najbolji namaz čovjeka je namaz koji klanja u svojoj kući osim propisanih (farz) namaza”.

Prema tome, zikri sjedeći poslije farza ili izlazeći i odlazeći iz mesdžida shodno okolnostima i obavezama, a sunete klanjaj kod kuće osim ako poslije farza ne ideš kući nego na posao ili slično. A demotivisanje onih koji novotarski u džematu zikre i rade neke druge bosanske autohtone standard-novotarije, voditi računa o tome da im ne narušavaš novotarsku atmosferu i skrušenost ne treba biti tvoja preokupacija, ibret je da slijediš sunet a ne da se prilagođavaš novotarskom praktikovanju nekih ibadeta. Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com

Alejkumusselam.

Iz tvog pitanja se razumije da pitaš otprilike o tri različita pitanja. Prvo je:

DOVLJENJE PODIGNUTIH RUKU POSLIJE PET PROPISANIH NAMAZA
Dizanje ruku prilikom dovljenja je uopćeno propisano, kao što je prenešeno u mnoštvu vjerodostojih hadisa, i ono je jedan od razloga primanja dove. S tim da je podizanje ruku prilikom dovljenja može biti potvrđeni sunnet, tj. da je prenešeno od Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, da je na određenim mjestima i vremenima ili uz određene ibadete dovio podignutih ruku ili preporučio da se dovi. Ili može biti uopćeni sunnet, tj. da se prilikom dovljenja podignu ruke u bilo kojoj situaciji mimo onih koje su prenešene kao potvrđeni sunnet.

Međutim, učiniti praksom da se dovi sa podignutim ili nepodignutim rukama poslije svakog farz namaza, to nije propisano u Šerijatu. Doviti podignutih ruku nakon svakog farz namaza (tj. čineći to kao da je potvrđeni sunnet) nema nikakvog osnova u praksi Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, to nije prenešeno ni od jednog ashaba, niti je to bio stav ikog od tabi'ina. A osnov u ibadetima je zabrana, tj. da se ne čini nijedan ibadet za koji nema dokaz u Šerijatu. A svi oni koji su prenijeli i opisali namaz Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, niko od njih nije spomenuo da je dizao ruke i dovio poslije propisanih farz namaza. Nego je zikrio zikrove koji su prenešeni u vjerodostojnim hadisima. Prenosi Aiša, radijallahu anha, u hadisu kojeg bilježe Buharija i Muslim, da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: “Ko unese u ovu našu vjeru ono što nije od nje to se odbacuje” (Buharija (2697) i Muslim (1718)).

Kaže Ibn Kajjim: “Dova poslije predavanja selama nakon namaza, svejedno bio imam, klanjao sam ili za nekom drugim, to upće nije bila uputa Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem. Niti je to prenešeno u vjerodostojnim predajama niti dobrim (hasen), neki učenjaci su to učinili svojstvenim samo za sabah namaz i ikindiju. To nije radio (dova poslije predavanja selama nakon namaza) Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, niti pravovjerne halife poslije njega, niti je tome poučio svoj Ummet. Nego je to mišljenje onih koji su vidjeli lijepim djelom kao nadoknadu za sunnet poslije ta dva namaza (sabah i ikindija). Većina dova koje su vezane za namaz, a koje je učio Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, i preporučio da se uče, učio ih je u namazu …” (Zadul-me'ad (1/248)).
Međutim, nema smetnje ako bi se klanjaču pojavio neki razlog za upućivanje dove nakon nekog završenog farz namaza da podigne ruke i dovi, pod uslovom da mu to ne postane stalna praksa. Ovo je dozvoljeno jer potpada pod opću propisanost činjenja dove sa dizanjem ruku, ali ne da se od toga napravi stalna praksa, tj. potvrđeni sunnet za koji treba imati dokaz.

Drugo pitanje je:
POTIRANJE RUKAMA PO LICU POSLIJE DOVLJENJA PODIGNUTIH RUKU
Potiranje rukama po licu svejedno poslije namaza ili poslije dovljenja dignutih ruku nije prenešeno ni u jednom vjerodostojnom hadisu. A hadis u kojem je došlo da bi Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, kada bi podigao ruke prilikom dovljenja ne bi ih spustio sve dok ne potare njima svoje lice (Ebu Davud (1485) od Ibn Abbsa i Tirmizija (3386) od Omera, radijallahu anhum) ovaj hadis je munker (veoma loš) kao što ga takvim ocjenjuje Ebu Davud i Ebu Hatim (El-‘Ilel (2/351)). U senedu rivajeta od Tirmizija je Hamad ibn ‘Isa El-Džuheni oko kojrg su složni učenjaci da je slab (Tehzibul-kemal (7/281)).
Imam Malik negirao potiranje lica nakon dovljenja, a Sufjan Sevri prezirao, imam Ahmed o tome nije ništao čuo, a imam Bejheki je ono što je prenešeno ocijenio slabim. A šejh Albani je i hadis koji bilježi Tirmizi i hadis koji bilježi Ebu Davud ocijenio veoma slabim (Irvaul-galil (433 i 434)). Takođe, dodaje Albani da nije isparavan stav da ova dva hadisa podupiru jedan drugog zbog velike slabosti u senedima. Prema tome, potiranje lica poslije dovljenja dignutih ruku nije propisano.

A treće pitanje je:
DA LI SE SURE IHLAS, FELEK I NAS UČE POSLIJE SABAHA I AKŠAMA PO TRI PUTA
Što se tiče navođenja u nekim knjigama da se učenje sura Ihlas, Felek i Nas ponavlja po tri puta nakon sabaha i akšama, za ovakvo nešto nema nikakvog spomena u hadiskim zbirkama, niti je nešto vjerodostojno prenešeno u ovom kontekstu od Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem. Najviše što je prenešeno po tom pitanju je da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, naredio da se ove sure uče u sabahu i naveče. Ovo se prenosi u hadisu kojeg bilježe Ebu Davud i Tirmizi od Abdullaha ibn Hubejba, radijallahu anhu, pa ga je u tom hadisu Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, podučio da prouči ove tri sure po tri puta kada ustane i kada zanoći i da mu je to dovoljno za sve. Hadis su Tirmizi i Albani ocijenili vjerodostojnim, a Ibn Hadžer dobrim. I ovoga se razumije da učenje ove tri sure po tri puta spada u tzv. jutarnji i večernji zikr. A u tom kontekstu ovaj hadis su i navodili Nevevi, Ibn Tejmije i ostali koji su pisali o zikrovima. Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com

Alejkumusselam.
Dova ima šire značenje od uobičajnog u nju ulaze i učenje Kur'ana, raznih zikrova, kao i prenešenih i neprenešenih dova na arapskom ili nearapskom jeziku. Pa imajući to u vidu odgovor na ovo pitanje obuhvata sve spomenute mogućnosti.
U osnovi, najbolje je doviti dovama koje su došle u Kur'ana i koje su prenešene na arapskom jeziku u vjerodostojnim predajama od Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem. A što se tiče dovljenja na nekom drugom jeziku mimo arapskog to zavisi od toga da li se dovi van namaza ili unutar namaza, a ako je unutar namaza da li se misli pod dovljenjem misli na učenje Kur'ana, ili učenje prenešenih dova i zikrova od Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, ili dova koje nisu prenešene, i takođe, da li je učenje tih dova u namazu vadžib ili ne.

Dova van namaza
Kaže Ibn Tejmije da je dozvoljeno doviti na arapskom jeziku kao i na nekom drugom jeziku mimo arapskog. Allah, subhanehu ve te'ala, zna namjeru i želju onoga koji dovi pa makar on svojim jezikom i ne znao to izgovoriti i izraziti, jer Uzvišeni Allah raspoznaje izmiješane glasove onih koji dove različitim jezicima i traže zadovoljavanje različitih potreba (Medžmu'ul-fetava, 22/489).
Takođe, Stalna komisija za fetve u Saudiji je izdala fetvu u kojoj je došlo da je dozvoljeno čovjeku da uputi dovu Allahu na jeziku kojeg on poznaje bio on arapski, engleski, urdu ili neki drugi, jer Uzvišeni kaže: “Allah ne optrećuje nikoga preko njegovih mogućnosti” (El-Bekare, 286). Takođe, kaže Uzvišeni: “Bojte se Allaha koliko možete” (Et-Tegabun, 16).

Dova unutar namaza
Nema razilaženja da je u namazu propisano doviti (zikriti) onako kako je prenešeno u opisima namaza kako ga je klanjao Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, tj. da je osnova u dovljenju i zikrenju u namazu izgovarati iste na arapskom jeziku.
Međutim, učenjaci su se razišli oko upućivanja dove i zikrova u namazu na nekom drugom jeziku mimo arapskog.

Prenosi se od hanefija da je upućivanje dove u namazu na nekom drugom jeziku mimo arapskog mekruh, jer je Omer, radijallahu anhu, zabranio da se govori jezikom nearapa. Iz ovoga se razumije da se kod njih pod mekruhom ne misli na zabranu iako neki kažu da se može odnositi na zabranu unutar namaza a na pokuđenost van namaza. A od Ebu Jusufa i Muhammeda ibn Hasana Šejbanija se prenosi da su smatrali da ako je dova (zikr) koja se uči u namazu prenesena od Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, i uči se na posebnom mjestu u namazu, onda je vadžib da se ona uči na arapskom jeziku osim onome ko nije u stanju da to nauči. Dokazuju to time da je dova u namazu čisti ibadet te je zbog toga obaveza da se ona čini onako kako je došla riječima i značenjem. A ako se radi o upućivanju općih dova poput dovljenja na sedždi i na kraju tešehhuda, tada je dozvoljeno doviti i na jeziku koji nije arapski pa čak i onome koji zna arapski.

Prenosi se od malikija da je zabranjeno doviti u namazu na nekom jeziku mimo arapskog, jer to sadrži nešto što je oprečno veličanju Allaha. Ovo prenosi hanefijski učenjak Ibn Abidin od Karafija, dok malikijski učenjak Likani objašnjava da se riječi Karafija odnose na nearapski jezik čije se značenje ne zna, a ako se zna onda je dovljenje na tom jeziku uopćeno dozvoljeno u namazu i van namaza. Dokazuje to riječima Uzvišenog: “I pouči On Adema nazivima svih stvari” (El-Bekara, 31), takođe Njegovim riječima: “Mi nismo poslali nijednog poslanika koji nije govorio jezikom naroda svoga, da bi mu objasnio” (Ibrahim, 4). Ovo zadnje je ono što prenosi Dusuki kao malikijski mezheb.

A što se tiče šafija, oni dijele dovu unutar namaza na dove koje su prenešene od Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, i na one koje nisu prenešene. Pa tako za dove koje su prenešene od Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, oni imaju tri mišljenja unutar mezheba. Najispravnije od njih je mišljenje da je dozvoljeno doviti na nekom jeziku mimo arapskog ko nije u stanju da dovi na arapskom, a onaj ko zna arapski ako dovi na nekom drugom jeziku pokvaren mu je namaz. Ovaj stav zauzimaju takođe hanabile. Drugo mišljenje unutar šafijskog mezheba je dozvola dovljenja i onome koji zna arapski i onome ko ne zna, a treće da nije dozvoljeno ni jednom ni drugom.
A što se tiče dovljenja sa dovama koje nisu prenešene od Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, nema razilaženja unutar šafijskog mezheba da nije dozvoljeno izmišljati te dove i učiti ih.

Šejhul-Islam Ibn Tejmije u svojoj knjizi “Iktidau siratil-mustekim” govoreći o zikrovima unutar namaza, tj. da li se oni mogu učiti na nekom drugom jeziku mimo arapskog, navodi tri kategorije tih zikrova: najveća kategorija je Kur'an, zatim zikr u namazu čije učenje je vadžib, poput početnog tekbira, predavanja selama i tešehhuda, i treća kategorija: zikr unutar namaza koji nije vadžib, poput tesbiha, tekbira, dove i slično. Zatim je Ibn Tejmije naveo stavove učenjaka o dozvoli prevođenja ovih zikrova iz sve tri kategorije kako bi se učili na nekom jeziku mimo arapskog.

Upitan je šejh Muhammed Muhtar Šenkiti da li je dozvoljeno klanjaču da na sedždi dovi na svom jeziku ako ne zna arapski. Odgovorio je da je dozvoljeno onome ko je na sedždi da dovi na svom jeziku i na arapskom dokazujući to općim šerijatskim tekstovima u kojima je propisano dovljenje a pri čemu nije uslovljeno da se dovi na arapskom. Pa je naveo hadis kojeg bilježi Muslim u svom Sahihu od Ibn Abbasa, radijallahu anhuma, u kojem Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, kaže: “A što se tiče sedžde, na njoj se trudite da što više dovite, jer je tu najpreče da vam se usliša (dova)”.

I nastavlja dalje da je uslovljavanje učenja na arapskom jeziku isključivo vezno za posebne dove koje su propisane u namazu, poput tešehhuda, tekbira, tahmida, tesbiha i slično, pri čemu je uslovljeno da se oni uče na arapskom. A što se tiče dove, ispravno mišljenje učenjaka je da je dozvoljeno klanjaču da dovi na svom jeziku.

Kada se rezimiraju gore spomenuta mišljenja dođe se do rezultata da po ovom pitanju
imaju četiri mišljenja:
prvo – opća zabrana, što je stav nekih učenjaka unutar šafijskog mezheba,
drugo – da je to pokuđeno, što se prenosi od nekih učenjaka hanefijskog mezheba,
treće – da je dozvoljeno onome ko nije u stanju naučiti arapski da uči dove koje su prenešene od Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, na čemu je mezheb hanabila i odabrano mišljenje unutar šafijskog mezheba,
četvrto – da je uopćeno dozvoljeno, a što je mezheb malikija.
Ovo su mišljenja učenjaka uopćeno o učenju zikrova i dova u namazu na nekom jeziku mimo arapskog, pa kada učenjaci bivaju upitani o dovljenju na sedždi navode ove iste stavove.

Odabrano mišljenje po ovom pitanju je opća dozvola dovljenja na jeziku klanjača, svejedno bilo na arapskom ili nekom drugom jeziku, na čemu je mezheb malikija a što je šejh Šenkiti podrobno pojasnio. Dokazi koji presuđuju po ovom pitanju su opći šerijatski tekstovi Kur'ana i Sunneta u kojima se podstiče na dovljenje a pri čemu se ne uslovljava da dova bude na arapskom jeziku.
Takođe, od dokaza je i gore spomenuti hadis: “A što se tiče sedžde, na njoj se trudite da što više dovite, jer je tu najpreče da vam se usliša (dova)”, koji direktno govori o ovoj temi i presuđuje u njoj, tj. podsticanju na upućivanje dove na sedždi a da se pri tome to dovljenje ne ograničava na neke posebne dove niti da bude na arapskom jeziku.
Prema tome, ako je dozvoljeno doviti na svom jeziku onda je preče da je dozvoljeno doviti sa nekom dovom prenešenom od Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem. Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com

Alejkumusselam.

To što si čula je otprilike tako kako si čula, tj. ispravno.

Tačno je da je učiti kunut dovu na vitr namazu o ispravnom stavu učenjaka samo sunet, jer nema vjerodostojnog dokaza koji ukazuje da je ona vadžib. Takođe, dozvoljeno je da se ona izostavi jer jedino što ukazuje na propisanost kunut dove su dva hadisa u kojema je spomenuto šta se uči na kunut dovi.

A što se tiče toga koja dova se uči na kunutu, sunet je da se uči vjerodostojna dova koja se spominje u hadisu kojeg bilježe Ebu Davud i Tirmizi od Hasana ibn Alijje, radijallahu anhuma, a vjerodostojnim ga je ocijenio Tirmizi, Ibn Hibban, Hakim, Albani i Šuajb Arnaut. Ona glasi: “ALLAHUMMEHDINA FI MEN HEDEJT, VE AFINA FI MEN AFEJT, VE TEVELENA FI MEN TEVELEJT ve barik lena fima e'atajt, vikinni šerre ma kadajt, inneke takdi ve la jukda alejk, ve innehu la jezillu men valejt, ve la je'izzu men adejt, tebarekte rabbena ve te'alejt”.

A što se tiče dove: “Allahumme inna neste'inuke …” ona se prenosi od Omera, radijallahu anhu, da ju je on učio a taj rivajet su Bejheki i Albani ocijenili vjerodostojnim.

S tim da treba napomenuti da postoji još jedna dova koja se prenosi da ju je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, učio na kraju vitr namaza.

Hadis u kojem je došla ta dova bilježe Ebu Davud i Tirmizi, takođe a Šuajb Arnaut ga je ocijenio dobrim. Ona glasi: “ALLAHUMME INNI E'UZU BIRRIDAKE MIN SEHATIK, VE BI MU'AFATIKE MIN UKUBETIK, VE E'UZU BIKE MINKE LA UHSI SINAEN ALEJKE, ENTE KEMA ESNEJTE ALA NEFSIK”. Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com

Alejkumusselam.

Bilježi Ebu Davud u svom Sunenu od Amr ibn Šuajba od njegovog oca a on od njegovog djeda da je Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: “Kada neko od vas oženi ženu i kupi slugu neka kaže: Allahu moj, molim te da mi daš hajra u njoj i hajra u onome na čemu si je stvorio, i utječem ti se od njena zla i od zla onoga na čemu si je stvorio. A kada kupi devu neka je uzme za vrh grbe i neka dovi isto”.

Hadis su ocijenili vjerodostojnim Hakim, Zehebi i Abdulhak Išbili, a dobrim šejh Albani.

U hadisu je potvrđena propisanost dovljenja Allahu da učini životinju hairli. Prema tome, nema smetnje da se dovi slična dova za zaštitu životinje. Ve billahi tevfik

Na pitanje odgovorio dr. Zijad Ljakić – zijad-ljakic.com