U ČEMU SE OGLEDA DOSTATNOST MEĐU BUDUĆIM SUPRUŽNICIMA

Alejkumusselam.
Tema o kojoj pričaš i pitaš je poznata kod islamskih učenjaka i pravnika pod nazivom DOSTATNOST MEĐU SUPRUŽNICIMA. A to znači da li budući muž i žena trebaju biti jedno drugom dostatni, da jedno drugom odgovaraju, tj. da su na istom nivou u vjerskom, društvenom (porijeklu), finansijskom (vrsti zanimanja) i moralnom (praktikovanju vjere, ahlaku i istikametu) pogledu.

Nema razilaženja među učenjacima da je dostatnost u vjeri šart valjanosti braka, pa tako nije dozvoljeno muslimanki da se uda za kjafira niti muslimanu da se oženi sa kjafirkinjom osim sa kitabijkom pod šartom da je poštena, tj. čista od zinaluka ili da se pokajala nakon djela nemorala.

Zatim su se učenjaci razišli oko dostatnosti u porijeklu i vrsti zanimanja da li se to uzima u obzir i da li je šart koji treba ispuniti među budućim supružnicima. Pa tako Ibn Hazm smatra da se uopće dostatnost među supružnicima ne uzima u obzir, osim vjere naravno oko čega su svi složni. On kaže: “Bilo koji musliman, pod uslovom da nije zinalučar, ima pravo da oženi bilo koju muslimanku, pod uslovom da i ona nije zinalučarka”.

Druga skupina učenjaka smatra da se dostatnost (tj. da jedno drugom odgovaraju, da su na istom nivou) uzima u obzir ali samo u istikametu (praktikovanju vjere) i ahlaku. Po njima nema ibreta u porijeklu, zanimanju, bagastvu ili nečemu drugom, tj. nije uvjet da moraju biti oboje (ili jedno od njih shodno razilaženju) iz uglednih porodica, da su im familije istih ili sličnih zanimanja i da su istog ili sličnog imovinskog stanja. Po ovom stavu dozvoljeno je dobrom čovjeku čije porijeklo nije poznato da oženi ženu iz ugledne porodice, takođe, čovjeku koji ima mizerno zanimanje da oženi ženu čiji roditelji su na vosokoj društvenoj ljestvici po zanimanju, isto tako, dozvoljeno je onome ko nema ugleda da oženi uglednu i poznatu ženu, da siromah oženi bogatu ženu sve dok je pošten musliman.

A ako kod čovjeka nije ispunjen šart istikameta on nije dostatan dobroj i plemenitoj ženi, te ona ima pravo da traži poništenje bračnog ugovora ako ju je otac privolio da se uda za fasika (griješnika koji ustrajava na činjenju velikih grijeha). Ovo je stav malikijskog mezheba i mnogih drugih učenjaka.

Oni dokazuju svoj stav rijčima Uzvišenog: “O ljudi, Mi vas od jednog čovjeka i jedne žene stvaramo i na narode i plemena vas dijelimo da biste se upoznali. Najugledniji kod Allaha je onaj koji Ga se najviše boji. Allah uistini sve zna i nije Mu skriveno ništa” (El-Hudžurat, 13). Kao i hadisom u kojem Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, kaže: “Kada vam dođe (u prosidbu kćerke) onaj sa čijom vjerom i ahlakom sta zadovoljni udajte kćerku za njega, a ako to ne učinite na Zemlji će nastati fitna i veliki nered”. Hadis bilježe Tirmizi, Bejheki i Taberani, a dobrim su ga ocijenili Tirmizi i Albani, međutim u hadisu ima slabosti.

Dok druga skupina učenjaka smatra da je šart da se dostatnost između čovjeka i žene mora ispuniti u porijeklu i ugledu porodice. Po njima su arapi dostatni samo jedni drugima, a Kurejšije su dostatni samo jedni drugima, te nearap ne može biti dostatan (tj. da odgovara i da je na istom nivou) jednoj ženi arapkinji, a obični arap nije dostatan ženi iz plemena Kurejš. Ovo je stav šafijskog i hanefijskog mezheba. Oni dokazuju svoj stav hadisom u kojem je došlo: “Arapi su dostatni jedni drugima a nearapi su jedni drugima dostatni osim tkalaca i onih koji rade hidžamu”. Hadis bilježi Hakim a za njega kažu Ibn ebi Hatim i Ibn Abdulberr da je munker i izmišljen, a hadis ima mnogo rivajeta s tim da su svi veoma slabi i ništavni sa kojima nije dozvoljeno dokazivati neki propis.

Takođe, skupina učenjaka smatra da se dostatnost gleda i u vrsti zanimanja, pa ako je žena iz porodice koja se bavi nekim časnim i uglednim zanimanjem njoj ne može biti dostatan (tj. na njenom nivou da bi je oženio) onaj čije je zanimanje mizerno i prezreno. A ako su zanimanja slična i bliska onda to ne utiče na dostatnost. Ovo je šafijskog mezheba i rivajet od Ebu Hanife i Ahmeda.

Ispravan stav po ovom pitanju je stav malikija, tj. da se dostatnost (tj. da jedno drugom odgovaraju, da su na istom nivou) uzima u obzir ali samo u istikametu (praktikovanju vjere) i ahlaku te da nema ibreta u gledanju na porijeklo, zanimanje, bagastvo ili tome slično. Po ovom pitanju bez sumnje presuđuju sljedeći ajet i dva hadisa:

– kaže Uzvišeni”O ljudi, Mi vas od jednog čovjeka i jedne žene stvaramo i na narode i plemena vas dijelimo da biste se upoznali. Najugledniji kod Allaha je onaj koji Ga se najviše boji. Allah uistini sve zna i nije Mu skriveno ništa” (El-Hudžurat, 13),

– i kaže Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem: “O ljudi, zaista je vaš Gospodar jedan i zaista je vaš otac jedan, nema prednosti arap nad nearapom niti nearap nad arapom, niti čovjek crvene boje nad crncem niti crnac nad čovjekom crvene boje osim sa takvalukom”, a u drugom hadisu: “Kada vam dođe (u prosidbu kćerke) onaj sa čijom vjerom i ahlakom sta zadovoljni udajte kćerku za njega, a ako to ne učinite na Zemlji će nastati fitna i veliki nered”. Ovaj stav su između ostalih snažno podržali Ibnul-Kajjim u knjizi “Zadul-me’ad” i Sane’ani u “Subulusselam”.

Još ako svemu ovome dodamo da je Bilal iz Abesinije, radijallahu anhu, koji je bio crne boje kože i oslobođeni rob, oženio sestru Abdurrahmana ibn ‘Aufa, radijallahu anhu, a ona je bila Kurejšijka, da je Poslanik, sallallahu alejih ve sellem, udao Zejneb bintu Džahš, za Zejd ibn Harisa, radijallahu anhuma, koji je bio oslobođeni rob, takođe, udao je Fatimu bintu Kajs Kurejšijku za Usamu ibn Zejda, radijallahu anhuma, a i on je bio oslobođeni rob, Ebu Huzejfe je udao kćerku svoga brata Velida za Salima koji je bio oslobođeni rob neke žene od Ensarija, onda postaje sasvim jasno da je ibret po ovom pitanju samo u vjeri, istikametu i ahlaku. Ve billahi tevfik.

Na pitanje odgovorio: dr. Zijad Ljakić
Preuzeto sa stranice: http://www.n-um.com